Μία πολιτική ηγεσία με όραμα για το μέλλον, με στόχο την πολιτική ενίσχυση στην αγορά εργασίας, θα μπορούσε ασφαλώς και να εντάξει αυτό το ζήτημα στις προτεραιότητες της.

9 Ιανουαρίου 2022

Συνολικά η κοινωνική οικονομία συμβάλλει σημαντικά στο ΑΕΠ των χωρών που ορισμένες από αυτές είναι περισσότερο ανεπτυγμένες, π.χ. όπως στη Γαλλία, που φθάνει 10 % αυξάνοντας ταυτόχρονα, τις επιλογές των καταναλωτών και την ποιότητα των προϊόντων/υπηρεσιών.

Ωστόσο, η κοινωνική οικονομία παρά τη σημασία της στην πραγματική οικονομία και την άνοδο στην κλίμακα αναγκών σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι ένα υποτιμημένο πολιτικό ζητούμενο των καιρών μας τουλάχιστον στην Ελλάδα. Τα κόμματα και όλο το αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα την αγνοούν ή την αποστρέφονται προφανώς γιατί δεν συνδέεται άμεσα με τα λόμπι του δημοσίου και της αγοράς που κυριαρχούν ως ομάδες πίεσης προς την εξουσία.

Έτσι παρατηρείται το παράδοξο ενώ η Ε.Ε ως διακρατική οντότητα να προωθεί την πολιτική της κοινωνικής οικονομίας τα εθνικά κράτη και οι αγορές δύσκολα παραχωρούν έδαφος για την ανάπτυξή της αλλά και για την δράση της της κοινωνία πολιτών..

Έχουμε μάλιστα ως τεκμήριο την περίπτωση της Ελλάδας που όχι μόνο δεν έχει αναπτύξει την πολιτική της κοινωνικής οικονομίας με τους αναγκαίους πόρους, αλλά να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο και το κράτος υφαρπάζει τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού ταμείου που προορίζονται για τους φορείς της και να τους κατευθύνει για ανάγκες του δημοσίου και της τοπικής Αυτοδιοίκησης κι αυτό συμβαίνει ειδικότερα στην Ελλάδα τη τελευταία δεκαετία.

Κι αυτό δείχνει όχι μόνο μια απαράδεκτη πολιτική πρακτική στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, που βαρύνει όλους τους βουλευτές αγνοούν το ζήτημα αλλά και το θεσμικό έλλειμμα καθώς και τη σημασία της κοινωνικής οικονομίας σε μια περίοδο, που είναι αναγκαίος όρος για την ανάπτυξη της απασχόλησης και της αξιοποίησης ανενεργών ανθρώπινων πόρων και των κοινωνικών υπηρεσιών.

Είναι αναγκαία λοιπόν, μια σύντομη αναδρομή στην ανάδυση της κοινωνικής οικονομίας και σημερινής σημασίας στην συμπληρωματικότητα και στην ευρωστία των οικονομιών..

Σε όλη τη θαυμαστή Βιομηχανική περίοδο των δύο-τριών τελευταίων αιώνων, η οικονομική μεγέθυνση η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, ασφαλώς οφείλεται στην πολιτική ασκείται αναμφίβολα με όρους κράτους και αγοράς. Χωρίς την συγκεντροποίηση του κεφαλαίου θα ήταν αδύνατο να κατασκευαστούν οι μεγάλες υποδομές. Σ΄αυτή την περίοδο συγκεντρωτισμού της εξουσίας και συγκεντρωτισμού του κεφαλαίου από το κράτος και την αγορά γίνονται άλματα. Η παραγωγή αυξάνεται, η απασχόληση επεκτείνεται, ο καταναλωτισμός στο δυτικό κόσμο εκτινάσσεται στα ύψη, μέχρι την έκρηξη της τρίτης και τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης όπου παρουσιάζεται μια νέα καμπή με οικονομικές κρίσεις.

Οι νέες τεχνολογίες όμως μαζί με τα υπερκέρδη στις μεγάλες επιχειρήσεις για μια σειρά από λόγους που θα εξηγηθούν στη συνέχεια, φέρνουν τον μαρασμό στις μικρές επιχειρήσεις έντασης εργασίας και πρόσθετη ανεργία.

Σ΄αυτές τις συνθήκες η πολιτική φαίνεται ότι δεν προπορεύεται αλλά ακολουθεί αυτές τις τάσεις ισχύος αφήνει να καταστραφούν εκατομμύρια εργαζόμενοι και μικροϊδιοκτήτες στο βωμό μιας υπέρτατης αρχής για το σύστημα που είναι η συσσώρευση κεφαλαίου. Στην πορεία όμως υπερσυσσώρευση κεφαλαίου από παράγοντας ανάπτυξης γίνεται παράγοντας στασιμότητας. Ακολούθως, η τεχνολογική αυτοματοποίηση της παραγωγής δεν αφορά όλους τους τομείς της πραγματικής οικονομίας.

Υπάρχουν τομείς έντασης γνώσης και έντασης εργασίας όπως ο τομέας υγείας, και κοινωνικής μέριμνας και φροντίδας, που απαιτούν διαρκώς επέκταση της εργασίας καθώς, η Ευρώπη και ειδικότερα η Ελλάδα έχει αύξηση στο γερασμένο πληθυσμό.

Στο συρρικνωμένο χώρο εγκατάλειψης της παραγωγής από τις ιδιωτικές μικρές επιχειρήσεις εμφανίζονται πολλές κοινωνικές επιχειρήσεις για να καλύψουν το κενό για εισόδημα και κοινωνικές υπηρεσίες στους πιο φτωχούς, με πλεονέκτημα το μειωμένο λειτουργικό κόστος που επιτυγχάνουν με το μη κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα.

Με πλεονέκτημα επίσης το κοινωνικό κεφάλαιο των δικτύων και των θεσμών αλληλεγγύης της κοινωνίας πολιτών, που καθιστά βιώσιμες τις κοινωνικές επιχειρήσεις εκεί που αποσύρονται οι μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Προφανώς, αυτός ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας δεν μπορεί να καλυφθεί τις οικονομικές και πολιτικές Ελίτ, με διάφορα υποκατάστατα φιλανθρωπίας και της λεγόμενης «κοινωνικής εταιρικής ευθύνης» γι΄ αυτό και προκύπτει ως εναλλακτική ο συνεργατικός τομέας.

Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ η κοινωνική οικονομία περιλαμβάνει ένα φάσμα φορέων με διαφορετικά επιχειρηματικά και οργανωτικά μοντέλα που δραστηριοποιούνται σε ποικίλους οικονομικούς τομείς: γεωργία, δασοκομία και αλιεία, κατασκευές, επαναχρησιμοποίηση και επισκευή, διαχείριση αποβλήτων, χονδρικό και λιανικό εμπόριο, ενέργεια και κλίμα, πληροφόρηση και επικοινωνία, χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες, κτηματομεσιτικές δραστηριότητες, επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, εκπαίδευση, ανθρώπινη υγεία και κοινωνική πρόνοια, τέχνες, πολιτισμός και μέσα ενημέρωσης. Το αντικείμενο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας εκτείνεται σε όλο το φάσμα της οικονομίας παρά το γεγονός ότι Παραδοσιακά, ο όρος «κοινωνική οικονομία» αναφέρεται σε τέσσερις βασικούς τύπους φορέων που παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες στα μέλη τους ή στην κοινωνία γενικότερα: συνεταιρισμούς, εταιρείες αλληλασφάλισης, ενώσεις (συμπεριλαμβανομένων των φιλανθρωπικών οργανώσεων) και ιδρύματα.

Το σχέδιο δράσης αναφέρεται στο γεγονός της περιορισμένης χρηματοδότησης στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας και προβλέπει την ενίσχυση των θεσμών στον τομέα  των αλληλοασφαλιστικών ταμείων, στις συνεταιριστικές και ηθικές τράπεζες, τις τοπικές κοινωνικές συμπράξεις σε χρηματοδοτικά προγράμματα απευθείας από την Ε.Ε. ενώ προσβλέπει επίσης στις θετικές αλληλεπιδράσεις με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Στους στόχους του σχεδίου δράσης είναι η προώθηση της κοινωνικής οικονομίας σε διεθνές επίπεδο. Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, οι δημογραφικές αλλαγές και οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες αποτελούν παγκόσμιες προκλήσεις. Η ΕΕ και τρίτες χώρες έχουν θέσει κοινούς στόχους, οι οποίοι ενσωματώνονται στην Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η κοινωνική οικονομία μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη αυτών των στόχων τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ.

Η ΔΟΕ εξέδωσε ενημερωτικό οδηγό για τη σύσταση αριθ. 193 της ΔΟΕ σχετικά με την «Προώθηση των συνεταιρισμών» και θα αφιερώσει την έκδοση της Διεθνούς Συνδιάσκεψης Εργασίας (ILC) του 2022 στην «Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία (SSE) για ένα ανθρωποκεντρικό μέλλον της εργασίας». 48 Βλ., για παράδειγμα: https://www.leagueofintrapreneurs.com/.

Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει τις εν λόγω πρωτοβουλίες και θα προωθήσει περαιτέρω την κοινωνική οικονομία στη διεθνή σκηνή.

Ειδικότερα, η Επιτροπή: – θα προωθήσει τη στόχευση στην κοινωνική οικονομία και στην κοινωνική επιχειρηματικότητα στα προγράμματα του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας και του Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας, για παράδειγμα μέσω της συνεργασίας με αντιπροσωπείες της ΕΕ και δημόσιες αρχές σε τρίτες χώρες,

Στο πλαίσιο της γήρανσης του εργατικού δυναμικού και της αυξανόμενης διαρροής εγκεφάλων, η μεταφορά γνώσεων από γενιά σε γενιά και η επιχειρηματικότητα της τρίτης ηλικίας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Τα επιχειρηματικά μοντέλα της κοινωνικής οικονομίας μπορούν να επηρεάσουν και να δημιουργήσουν δευτερογενείς συνέπειες στις συμβατικές επιχειρήσεις. Όλο και περισσότερες συμβατικές επιχειρήσεις πλησιάζουν στην επίτευξη των στόχων της κοινωνικής οικονομίας.

Στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, αναδύονται νέα ψηφιακά επιχειρηματικά μοντέλα, για παράδειγμα στη συνεργατική οικονομία και την οικονομία των πλατφορμών.

Ευρωπαϊκή πλατφόρμα συνεργασίας συνεργατικών σχηματισμών θα δημιουργήσει μια νέα ενιαία πύλη για την κοινωνική οικονομία της ΕΕ το 2023, με σκοπό την παροχή ενός σαφούς σημείου και θα ενισχύσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις δράσεις της ΕΕ στον τομέα αυτόν. Επίσης, η πύλη θα διευκολύνει την πρόσβαση σε σχετικές πρωτοβουλίες ανάπτυξης ικανοτήτων και θα παρέχει ειδική καθοδήγηση σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης από την ΕΕ (κατάρτιση, εργαστήρια, διαδικτυακά σεμινάρια, πρακτικούς οδηγούς και εργαλεία).

Η Επιτροπή: – θα δημιουργήσει μια νέα Ακαδημία Πολιτικής για την Επιχειρηματικότητα των Νέων το 2022 στο πλαίσιο του ΕΚΤ+. Θα προωθήσει την επιχειρηματικότητα των νέων, μεταξύ άλλων για γυναίκες και κοινωνικούς επιχειρηματίες, μέσω της συνεργασίας με εθνικούς φορείς χάραξης πολιτικής και δίκτυα επιχειρηματικότητας των νέων· 

Άλλα προγράμματα της ΕΕ θα προσφέρουν ειδική ή έμμεση στήριξη στην κοινωνική οικονομία· σε αυτά περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, το σκέλος «Απασχόληση και Κοινωνική Καινοτομία» του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά, το Erasmus+, το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» και το πρόγραμμα LIFE.

Σε εθνικό επίπεδο, προβλέπεται η χρηματοδότηση από την ΕΕ . Στόχος η μεγιστοποίηση της συμβολής της κοινωνικής οικονομίας στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση Η Ευρωπαϊκή Ένωση φιλοδοξεί να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050, χωρίς να αφήνει κανέναν στο περιθώριο. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της πρόσβασης των κοινωνικών επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση δρομολογήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος EaSI κατά την περίοδο 2014-2020.

Προωθούνται παράλληλα, οι συνεταιρισμοί πλατφορμών αποτελούν παράδειγμα συμμετοχικών επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν ψηφιακές πλατφόρμες για να διευκολύνουν τη συμμετοχή των πολιτών και την πώληση τοπικά παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών, με στόχο την επίτευξη καλύτερων συνθηκών εργασίας για τα μέλη τους.

Γενικότερα, οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να λειτουργήσουν ως μοχλός, διευκολύνοντας την αναπαραγωγή και τη μεγέθυνση επιτυχημένων πρωτοβουλιών κοινωνικής οικονομίας στα διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ.

Δεδομένου ότι η κοινωνική οικονομία έχει ισχυρές τοπικές ρίζες, οι δημόσιες αρχές, η κοινωνία των πολιτών, τα ενδιαφερόμενα μέρη της κοινωνικής οικονομίας και οι συμβατικές επιχειρήσεις έχουν το περιθώριο να αναπτύξουν τοπικές πράσινες συμφωνίες και να συγκεντρώσουν πόρους για επενδύσεις και καινοτομία σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί μια δίκαιη μετάβαση με οφέλη σε τοπικό επίπεδο.

Η Επιτροπή: – θα ενισχύσει την κοινωνική καινοτομία μέσω μιας νέας προσέγγισης διακρατικής συνεργασίας στο πλαίσιο του ΕΚΤ+. Το 2022 θα συσταθεί ένα νέο «Ευρωπαϊκό Κέντρο Ικανοτήτων για την Κοινωνική Καινοτομία».

Θα οργανώνει την αμοιβαία μάθηση και την ανάπτυξη ικανοτήτων για τις αρμόδιες αρχές και τις υποστηρικτικές δομές. Επίσης, θα δημιουργηθεί ένα νέο σύστημα επιχορηγήσεων που θα διευκολύνει τη μεταφορά και/ή τη μεγέθυνση της κοινωνικής καινοτομίας· – θα προτείνει το 2022 ένα Ευρωπαϊκό Καταλυτικό Ταμείο Κοινωνικής Καινοτομίας

Η Επιτροπή ενθαρρύνει επίσης τη διοργάνωση τακτικών συνόδων κορυφής για την κοινωνική οικονομία από τα κράτη μέλη και άλλους φορείς

Η Επιτροπή θα επισημάνει τις δυνατότητες της κοινωνικής οικονομίας να δημιουργεί θέσεις εργασίας και να προωθεί την κοινωνική συνοχή στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της εφαρμογής από τα κράτη μέλη των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση. Το σχέδιο δράσης αναπτύχθηκε σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη της κοινωνικής οικονομίας και για την εφαρμογή του θα απαιτηθούν εξίσου η δέσμευση και η συνεργασία τους σε όλα τα επίπεδα —ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό, καθώς και διεθνές.

Δημιουργία νέας ενιαίας πύλης για την κοινωνική οικονομία της ΕΕ, με σκοπό την παροχή ενός σαφούς σημείου επαφής για τα ενδιαφερόμενα μέρη της κοινωνικής οικονομίας, άλλους σχετικούς φορείς και άτομα που αναζητούν πληροφορίες όσον αφορά τη σχετική χρηματοδότηση, τις πολιτικές και τις πρωτοβουλίες της ΕΕ. (βλ. τμήμα 4.1) 2023

Δημιουργία μιας νέας Ακαδημίας Πολιτικής για την Επιχειρηματικότητα των Νέων, η οποία θα προωθήσει την επιχειρηματικότητα των νέων, μεταξύ άλλων για γυναίκες και κοινωνικούς επιχειρηματίες, μέσω της συνεργασίας με εθνικούς φορείς χάραξης πολιτικής και δίκτυα επιχειρηματικότητας των νέων.

Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης στενά με άλλα θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ, και, συγκεκριμένα, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, καθώς και με τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Λαμβάνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την κοινωνική οικονομία, διαπιστώνουμε για μία ακόμη φορά την απόσταση που χωρίζει την πολιτική της κοινωνικής οικονομίας από την Ελληνική πραγματικότητα.

 Ενώ κατά καιρούς οι ελληνικές κυβερνήσεις συνυπογράφουν τις Ευρωπαϊκές πολιτικές στην πράξη σχεδόν τίποτε δεν υλοποιούν από αυτές τις πολιτικές. Αυτή η αρνητική κατάσταση αποτυπώνεται και στον ετήσιο προϋπολογισμό όπου η κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα είναι περίπου το 2% ενώ οι Δημόσιες επενδύσεις για αυτό το σκοπό δεν υπερβαίνουν το 2% της 1000%.

Η κατάσταση αυτή και ανισορροπία φαίνεται δεν με απασχολεί ούτε το κοινοβούλιο ούτε τα κόμματα. Ούτε η πολιτική από τα κάτω, της κοινωνίας πολιτών, μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα όταν δεν έχει αντανάκλαση στους κεντρικούς πολιτικούς θεσμούς, για να ενισχυθεί

και να αναπτυχθεί περαιτέρω η κοινωνική οικονομία.

Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι το κράτος ως θεσμός δεν διαχειρίζεται μόνο τα δημόσια οικονομικά και τις δημόσιες επενδύσεις αλλά ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας.

Το κράτος έχοντας το μονοπώλιο από τα φορολογικά έσοδα έχει και την αποκλειστικότητα στην ενίσχυση των επενδύσεων και στην ιδιωτική οικονομία μέσω του του εκάστοτε αναπτυξιακού νόμου, αλλά και το πως αξιοποιεί τη δημόσια περιουσία..

Ο αποκλεισμός της κοινωνικής οικονομίας από αυτό τον προγραμματισμό της διακυβέρνησης την καταδικάζει στην υπό ανάπτυξη.

Από αυτό το Πλαίσιο κρατικής πολιτικής διαφεύγει ίσως η οικολογία και ο κοινωνικός ακτιβισμός για το περιβάλλον, που είναι πλέον μία υπολογίσιμη πολιτική δύναμη όχι βέβαια στην Ελλάδα αλλά στο πλαίσιο της Ευρώπης..

Η κοινωνική οικονομία παρόλο που εδράζεται με μια παράδοση στους συνεταιρισμούς και στην μη κερδοσκοπική οικονομία και ενισχύει το εισόδημα και τις κοινωνικές υπηρεσίες στους οικονομικά αδύναμους και στην αντιμετώπιση της φτώχειας εν τούτοις δεν αποτελεί πεδίο ομότιμης πολιτικής για το κυρίαρχο σύστημα.

Ολόκληρη η πολιτική ιστορία άλλωστε αγνοεί τη σημασία της και οι επαγγελματίες πολιτικοί με ελάχιστες εξαιρέσεις δεν αναφέρονται σε αυτή.

Αυτό βέβαια έχει ως συνέπεια ότι,, η διαχείριση των επενδυτικών πόρων από το κράτος αποκλείει από τον προγραμματισμό τη χρηματοδότηση και το σχεδιασμό της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας.

Ακόμη και στις περιπτώσεις που η Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει ένα κομμάτι χρηματοδοτήσεων του ευρωπαϊκού κοινωνικού ταμείου προς τις κοινωνικές επιχειρήσεις, ορισμένες εθνικές κυβερνήσεις όπως οι Ελληνικές Κυβερνήσεις υφαρπάζουν τους πόρους για άλλους σκοπούς η για να κάνει κοινωνική πολιτική απευθείας το κράτος  ακόμα και η τοπική αυτοδιοίκηση πάντοτε με μεγαλύτερο κόστος διαχείρισης.

Το ίδιο συμβαίνει και τις πολιτικές ενίσχυσης της εργασίας που που επωφελείται ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις εξαιρούνται οι κοινωνικές επιχειρήσεις.

Επί της ουσίας οι Κυβερνήσεις δεν εμπιστεύονται τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας κι αυτό καθώς υποκύπτουν και στις πιέσεις των οργανωμένων συμφερόντων του δημόσιου τομέα καθώς θεωρούν ότι όλοι οι διαθέσιμοι πόροι για κοινωνική πολιτική είναι προνόμιο του Κράτους.

Στη δημόσια διαβούλευση δεν έχει τεθεί το θέμα της αποτελεσματικότητας στη διαχείριση των πόρων, όπου οι φορείς της κοινωνικής οικονομίας αποδεδειγμένα έχουν διπλάσια αποτελεσματικότητα καθώς ενσωματώνουν εθελοντισμό και κοινωνικό κεφάλαιο.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση τίθεται και το ερώτημα εάν, το πρόβλημα είναι η έλλειψη πολιτικής για την κοινωνική οικονομία ή απλά Κοινωνικής πίεσης των φορέων της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ώστε να υπολογίζεται ο τομέας αυτός πολιτικά.

Με βάση την εμπειρία των τελευταίων τουλάχιστον 20 ετών μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το πρόβλημα αυτό έχει και τις δύο όψεις αφενός, δεν υπάρχει αντίστοιχη πολιτική στα κόμματα και στο κοινοβούλιο και αφετέρου, οι φορείς είναι τόσο ασυντόνιστοι και αδύναμοι που δεν μπορούν να πιέσουν αποτελεσματικά την πολιτική της αντιπροσώπευσης για να αναδειχθεί το ζήτημα. Αυτό το θεσμικό έλλειμμα καθιστά επείγουσα και αναγκαία την εισαγωγή της κοινωνικής οικονομίας στο πολιτικό προσκήνιο ως τρίτο πόλο ανάπτυξης της οικονομίας.

Μία πολιτική ηγεσία με όραμα για το μέλλον, με στόχο την πολιτική ενίσχυση στην αγορά εργασίας, θα μπορούσε ασφαλώς και να εντάξει αυτό το ζήτημα στις προτεραιότητες της.

Θα μπορούσαν επίσης όλοι οι υφιστάμενοι φορείς να συνενωθούν να συγκεντρώσουν δυνάμεις και να πιέσουν το πολιτικό σύστημα ώστε να αναγνωρίσει και να δώσει τους απαιτούμενους πόρους για την ανάπτυξη της κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα.

Ας δούμε ποιες είναι οι προϋποθέσεις και τα προαπαιτούμενα.

Πρώτον επαναπροσδιορισμός τον βασικών αναγκών της κοινωνίας που δεν εξυπηρετούνται από το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα

Δεύτερο Η ανάπτυξη της συνεργασίας στο επίπεδο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας Πέραν της ιεραρχικής εξουσίας και ιεραρχικής επιχειρηματικότητας

Τρίτον Η σχέση των ωφελιμιστικών κινήτρων με τα ηθικά κίνητρα για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Τέταρτον οι θεωρίες και οι διανοητικές κατασκευές Που είναι αναγκαίο να ξεκουραστώ και να αντικατασταθούν από νέες συλλήψεις

Πέμπτο Η διαύγαση της διαφορετικότητας της κοινωνικής οικονομίας σε σχέση με τον Κρατικό σοσιαλισμό και το φιλελευθερισμό της αγοράς,

Το άλλο σκέλος της συνειδητότητας αφορά την ένωση του κατακερματισμένου χώρου της κοινωνίας πολιτών και της κοινωνικής οικονομίας με την ένωση όλων των δικτύων .

Η κοινωνική οικονομία είναι αναγκαία συνθήκη στην εποχή μας για δυο λόγους πρώτον¨: για αντιμετώπιση του κοινωνικού οικονομικού αποκλεισμού και της φτώχειας και δεύτερον: για τη διεύρυνση της απασχόλησης σε τομείς κοινωνικής ωφέλειας, οι οποίοι  παρόλο που είναι ζωτικής σημασίας εγκαταλείπονται λόγω έλλειψης κερδοφορίας. Στην κοινωνική οικονομία όμως μπορούν να λειτουργήσουν ως μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις.

 Η μετάβαση από τη 2η και 3η βιομηχανική επανάσταση στην 4η βιομηχανική  επανάσταση, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας καθώς, υπάρχει συρρίκνωση της μισθωτής εργασίας και ταυτόχρονα πίεση για την αυταπασχόληση και συνεργατισμό.

 Ένας λόγος ακόμα είναι  ότι κρατικός  παρεμβατισμός έχει φτάσει στα όρια του σε σχέση με την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και της ανεργίας και χρειάζεται τη συμπληρωματικότητα της κοινωνικής οικονομίας.

 Αυτό που επίσης μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι ότι  νόμος της «προσφοράς και της ζήτησης» στην εργασία, δεν αυτορυθμίζεται τουλάχιστον όσο υπόσχονται οι κλασικές θεωρίες. Οι κρατικές παρεμβάσεις δεν γίνεται πάντα με ορθολογικό τρόπο για τις  ανάγκες της κοινωνίας. Μπορεί να ανταποκρίνονται βέβαια στις προϋποθέσεις της οικονομικής μεγέθυνσης και στη παραγωγή πλούτου αγνοούν ωστόσο  το κομμάτι εκείνο που ζει μέσα στη φτώχεια.

Η κλασική η εργασιακή θεωρία της αξίας, δεν λειτουργεί όπως πιστεύεται και  χρειάζεται αναθεώρηση.  Σύμφωνα με  τη σκέψη τριών κλασικών οικονομολόγων: του Άνταμ Σμιθ, Ντέιβιντ Ρικάρντο και Καρλ Μαρξ, η Θεωρία της Αξίας  επικεντρώνεται  στην εργασία. Ο Σμιθ προτείνει την εργασία ως μέτρο της αξίας, με την έννοια ότι  είναι ένα μέσο για να εκφραστεί η αγοραστική δύναμη του εμπορεύματος, όπως και το χρήμα για να εκφράσει την αγοραστική δύναμη του εμπορεύματος στην τιμή του.

 Υπό αυτήν την έννοια, η εργασία είναι απλώς ένα μέτρο αξίας, ένα «πραγματικό πρότυπο» μέτρησης.

Ο Ρικάρντο υποστήριξε ότι όλη η παραγωγή προέρχεται τελικά από την απασχόληση εργασίας, το κεφάλαιο  και τη γη. Υποστήριξε δηλαδή ότι η αξία των αγαθών επηρεάζεται από την ποσότητα του κεφαλαίου σε μορφή εργαλείων που χρησιμοποιείται για την παραγωγή τους.

Ο Μαρξ υποστήριξε ότι, η εργασία ήταν η μόνη ουσία που δημιουργεί την αξία και ότι η συνολική εργάσιμη ημέρα χωρίζεται σε δύο μέρη, ένα από τα οποία αναπαράγει την επιβίωση της εργασίας, το άλλο από την οποία παρέχει την υπεραξία του κεφαλαίου.

Ο Κέυνς  ο σπουδαίος οικονομολόγος του εικοστού αιώνα παρατήρησε ότι οι νέες τεχνολογίες προωθούσαν την παραγωγικότητα και εμειώναν το κόστος εμπορευμάτων και υπηρεσιών με πρωτόγνωρους ρυθμούς. Εμείωναν επίσης δραστικά τις ανθρωποώρες που απαιτούντο για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Έτσι εισήγαγε τον όρο της “τεχνολογικής ανεργίας’.  Ο Κέυνς   έσπευσε να προσθέσει ότι η τεχνολογική ανεργία,  παρά το ότι βραχυπρόθεσμα είναι ενοχλητική μακροπρόθεσμα συνιστά μία μεγάλη   ευλογία καθώς σημαίνει ότι η ανθρωπότητα θα  περάσει στην  αφθονία  και θα εργάζεται λιγότερες ώρες. 

Αν αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη παρά την τεράστια τεχνολογική ανάπτυξη οφείλεται στο γεγονός ότι,  τα μονοπώλια και οι πολυεθνικές εταιρείες που ελέγχουν τα μεγάλα κεφάλαια και τους επενδυτικούς πόρους  τους κατευθύνουν αποκλειστικά σε τομείς υψηλής κερδοσκοπίας για τους οποίους δεν υπάρχει ελεύθερος ανταγωνισμός και είναι μύθος η   έννοια  της ανταγωνιστικότητας.

Η οικονομική ολιγαρχία ασφαλώς δεν ενδιαφέρεται για την κοινωνική οικονομία. Στην εποχή μας ο σχεδιασμός της διευκολύνεται καθώς,  η εργασία δεν είναι το απόλυτο μέτρο  συγκέντρωσης του πλούτου ενώ  το έλλειμμα  της  είναι η πηγή της φτώχειας. Επιπλέον παρεμβάλλονται κι άλλοι παράγοντες που υποκαθιστούν την πληρωμένη  εργασία με απλήρωτη ψηφιακή εργασία των χρηστών και καταναλωτών και πέρα από την αξία της γης, η πνευματική ιδιοκτησία.

Συμπερασματικά οι παλαιές «κλασικές  θεωρήσεις για την εργασία είναι μονοδιάστατες. Βλέπουν μόνο τη μία πλευρά του λόφου  ενώ σήμερα η εργασία είναι μία πολυδιάστατη υπόθεση.  Υπάρχει  βεβαίως η πληρωμένη μισθωτή εργασία στη μεγάλη κλίμακα,  υπάρχει  η αυτόεξυπηρέτηση, η αυτοαπασχόληση και ο εθελοντισμός της εργασίας, που  συνεισφέρει στο συνολικό προϊόν της κοινωνίας. Το διαδίκτυο για παράδειγμα βρίθει από ψηφιακό περιεχόμενο και ελεύθερο λογισμικό προϊόν απλήρωτης εργασίας.

Υπάρχουν επομένως τομείς της οικονομίας που τείνουν στη μείωση του κόστους, υπέρ του καταναλωτή όπως οι τομείς της πληροφορικής και της ψηφιακής οικονομίας,  όπως και οι  ήπιες μορφές  ενέργειας  με πηγή από τον ήλιο. Υπάρχουν και φυσικά μονοπώλια σε δημόσιες υποδομές κατοχυρώθηκαν υπέρ ιδιωτών από το ίδιο το κράτος οι οποίες αυξάνουν αυθαίρετα το κόστος βλέπε ορυκτά καύσιμα. Υπάρχουν και τομείς όπως ο διατροφικός και τομέας και ο τομέας υγείας που δεν υποκαθίσταται η ανθρώπινη εργασία από ρομπότ και έχουν αυξανόμενες ανάγκες στην απασχόληση ανθρώπινο δυναμικού. Τομείς στους οποίους θα παραμείνει η ένταση εργασίας καθώς, δεν μπορεί να υποκατασταθεί από τις νέες τεχνολογίες. Όλα αυτά πρέπει να εξεταστούν συνυπολογιστούν πολύπλευρα.

Οι σχεδιαστές της εργασιακής πολιτικής θα πρέπει να λάβουν υπόψη όλες αυτές τις παραμέτρους  αυτοαπασχόλησης  και  απλήρωτης  εργασίας και όχι μόνο την παράμετρο της μισθωτής εργασίας, την οποία  προσπαθούν να διατηρήσουν με συνεχόμενα προγράμματα κατάρτισης, ποντάροντας εκεί που αντικειμενικά δεν μπορούν να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ανεργίας ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια χρειάζεται μια νέα θεωρία ένα νέο “λογισμικό’ για την αξία της εργασίας και της απλήρωτης  ψηφιακής εργασίας  στο διαδίκτυο καθώς έχουμε και μια άλλη υπόσταση της εργασίας. 

Ο μετασχηματισμός τώρα πού γίνεται στο επίπεδο της οικονομίας και της εργασίας, δεν είναι όπως εκείνος ο μετασχηματισμός της χειρωνακτικής εργασίας στο παρελθόν σε μηχανική εργασία,  που πάλι απαιτούσε εργατικά χέρια. Τώρα πρόκειται για πνευματική εργασία που μετασχηματίζεται σε τεχνητή νοημοσύνη που δεν υποκαθιστά μόνο τα εργατικά χέρια και την πνευματική εργασία περιορίζοντας τον ανθρώπινο παράγοντα μέσα στις επιχειρήσεις.

Το να βάζεις σήμερα μπροστά τη θεωρία του Adam Smith για να εξηγήσεις σύγχρονα φαινόμενα είναι σαν να βάζεις τον Αριστοτέλη να μιλήσει για ένα άλλο σύστημα πέραν της δουλοκτησίας το οποίο γνώριζε.

Τα μεγάλα κέρδη σήμερα των μεγάλων επιχειρήσεων δεν βγαίνουν από την υπεραξία των πολύ καλά αμειβομένων υψηλόμισθων στελεχών τους, αλλά από την απλήρωτη εργασία αυτοεξυπηρέτησης πελατών μέσω του ψηφιακού κράτους των ψηφιακών τραπεζών των ψηφιακών μεγάλων επιχειρήσεων.

 Έχουμε δηλαδή, μία αυτοδιαχείριση και αυτό εξυπηρέτηση πελατών και ένα  άυλο μηχανισμό κέρδους που εκμεταλεύονται μεγάλες επιχειρήσεις μονοπωλιακού χαρακτήρα.

Με άλλα λόγια υπάρχει αυτό που θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σχηματικά και να το δούμε  ως σχετικότητα στις αξίες της εργασίας, μέσα σε ένα οικονομικό σύστημα  που δεν έχει ηθικές δεσμεύσεις για το είδος των δραστηριοτήτων που ασκεί η που δεν ασκεί.

Μία χαρά μπορεί να κατασκευάζει νέα καζίνο και τοξικά ομόλογα  την ίδια στιγμή  που υπάρχουν τεράστιες κοινωνικές ανάγκες στο τομέα κοινωνικής πρόνοιας.

 Η Google και η Facebook και άλλες πλατφόρμες στο διαδίκτυο δεν κερδίζουν τα τεράστια πράγματι μεγέθη κερδών, από την εργασία των υπαλλήλων τους, αλλά κυρίως από την απλήρωτη εργασία συσσώρευσης δεδομένων των ίδιων  των μελών και καταναλωτών τους που διαχειρίζονται. Υπό αυτή την έννοια οι μεγάλες επιχειρήσεις της ψηφιακής τεχνολογίας δεν χρειάζεται μόνο μισθωτούς  αλλά κυρίως καταναλωτές  και πελάτες πού αγοράζουν τις υπηρεσίες  τις οποίες οι ίδιοι διαχειρίζονται,  το  διαθέσιμο λογισμικό και τα ρομπότ.

Υπάρχουν και άλλες συμβολικές και διανοητικές αξίες που γίνονται εμπόρευμα  και προϋποθέσεις για συγκέντρωση πλούτου που δεν ορίζονται οριζόντια από τη μισθωτή εργασία.

Οι κάθε λογής αστέρες του αθλητισμού και της τέχνης που απολαμβάνουν τεράστιους μισθούς και οικονομικές απολαβές, δεν καθορίζονται από το ενιαίο σύστημα της μισθωτής εργασίας και  σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να δικαιολογηθούν με τη λογική της μετατροπής της ακατέργαστης ύλης σε χρήσιμα υλικά προϊόντα.

Από την άλλη υπάρχει, η συγκεντρωμένη πολιτιστική κληρονομιά,  οι επενδύσεις της οικογένειας στην  παιδεία, ο εθελοντισμός και η απλήρωτη πνευματική εργασία στο διαδίκτυο, που εκμεταλλεύεται άλλοτε το κράτος και άλλοτε ιδιωτικός τομέας για τη συγκέντρωση πόρων και διαχείριση πλούτου. 

Η αυξημένη φορολογία επίσης χρηματοδοτεί δραστηριότητες με συμβολική αξία στο πολιτισμό.  Τέλος υπάρχει η Θρησκευτική  πίστη, είτε απλά  αθλητικές ομάδες  που εκφράζουν χόμπι, και οπαδούς  που τροφοδοτούν έμμεσα  την οικονομική δραστηριότητα με μάζες πιστών και εθελοντών με ένα μεγάλο κύκλο κερδοσκοπίας.

Σ΄αυτά τα πεδία  ο νόμος της  «προσφοράς και η ζήτησης» δεν  υποκύπτει σε  υλικές ανάγκες,  αλλά στο συλλογικό φαντασιακό και τις ψυχαγωγικές ανάγκες που έχουν διαμορφωθεί μέσα στην κοινωνία  και γίνονται «προϊόν» από την πολλαπλασιαστικότητα  στη τηλεόραση και στο διαδίκτυο.

Για αυτούς τους λόγους  έχει τόσο μεγάλη σημασία η κουλτούρα και η προπαγάνδα που ασκείται κάθε φορά, προς τα που θα γίνουν οι επενδύσεις και που δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. 

Όταν το “προϊόν” είναι το θέαμα και   μέσω αυτού διαφημίσεις όχι ο “άρτος” η πρόνοια και η περίθαλψη των ανθρώπων τότε, οι θέσεις εργασίας συνεχώς θα περιορίζονται, αντίθετα οι θέσεις εργασίας θα  αυξάνονται όσο αναπτύσσεται η κοινωνική οικονομία με κοινωφελείς σκοπούς στις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων.

Αυτό το νόημα στο μετασχηματισμό της εργασίας μπορούμε να το κατανοήσουμε καλύτερα τώρα με την παγκόσμια κρίση στη ενέργεια.

Περισσότερες από 300 οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών ζητούν τη βελτίωση του προς ψήφιση νομοσχεδίου γιατη ρύθμιση των οργανώσεων, το οποίο όπως τονίζουν αποτυγχάνει να λάβει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες λειτουργίας τους, οδηγώντας πολλές από αυτές σε κλείσιμο.

Σύμφωνα με τις οργανώσεις, το σχέδιο νόμου «Προστασία του εθελοντισμού, ενίσχυση της δράσης της Κοινωνίας των Πολιτών, φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση της κοινωφελούς δράσης των Ο.Κοι.Π. και λοιπές διατάξεις», είναι ένα κατ’ αρχήν θετικό βήμα που η ίδια η Κοινωνία των Πολιτών εδώ και χρόνια ζητάει, αγνοεί ωστόσο, την επιβάρυνση που επιφέρει σε πολλές οργανώσεις και κυρίως τις μικρότερες,υποχρεώνοντάς τες σε συνενώσεις με μεγαλύτερες.

Volunteering: From Μyth to Μodern reality by Vasilis Taktikou

The first unselfish volunteer, according to the Greek myth, was Prometheus, the titan who stole the fire from the gods and gave it to the people and gave them the knowledge and the arts. Zeus, as father and leader of the gods, punished him, sending Hephaestus to crucify him in the Caucasus, holding him nailed to a rock there.

Η οριζόντια δικτύωση και επικοινωνία, η επιμόρφωση και η διάχυση οργανωτικής τεχνογνωσίας είναι οι όροι για την ανάπτυξη και την στήριξη της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας.

Ομιλία του Νίκου Γιαννή στην ημερίδα της Π.Ε.Σ.Κ.Ο. – ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
Ξενοδοχείο HILTON ATHENS, Σάββατο 7.1.2017

ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ
Οι πολίτες κι οι οργανώσεις τους υποδέχονται τους πρόσφυγες και τους μετανάστες
Εισαγωγή
Θέλεις να βοηθήσεις τους άλλους; Απόδειξη! Όποιος αγαπάει τους άλλους ανθρώπους και ειδικότερα τους μετανάστες και τους πρόσφυγες και θέλει να κάνει καλό και να τους βοηθήσει εφόσον το χρειάζονται, μπορεί να μοιραστεί απευθείας μαζί τους συναισθήματα, εμπειρία, τεχνογνωσία, χρόνο, είδη ανάγκης ή και χρήματα, αλλά δικά του χρήματα, όχι άλλων, των φορολογουμένων, χρησιμοποιώντας ωραία λόγια, πολιτικά επιχειρήματα, τι πρέπει να γίνει, ποιοι άλλοι φταίνε, πως θ' αλλάξει ο κόσμος κλπ., αυτά εν προκειμένω δεν μετρούν. Εθελοντισμός είναι η αξιέπαινη προσωπική στάση, η επιπλέον συμβολή, όχι η παραπομπή στην κρατική πρόνοια που επιτελεί το δικό της καθήκον.