Η σύνταξης της παρούσας έρευνας προέκυψε από το γεγονός της ύπαρξης διάσπαρτων ρυθμίσεων του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, τόσο σε πρωτογενές όσο και σε παράγωγο επίπεδο, που καθορίζουν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο το πεδίο σχέσεων μεταξύ κράτους και Κοινωνίας Πολιτών. Η κωδικοποίησή αυτών των ρυθμίσεων στην παρούσα φάση είναι εξαιρετικά δυσχερής, δεδομένης της πολυδιάσπασης τους και της αδυναμίας ένταξής τους σε μία ενιαία δομική ενότητα.

Ό,τι είχε γίνει αντιληπτό, για την δυναμική υπόσταση του πεδίου της Κοινωνίας Πολιτών, προ πολλού σε χώρες με έντονη κοινωνική συνοχή, με συλλογικές διαδικασίες σε τοπικό, υπερτοπικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς και σε ωριμότερα και περισσότερο ολοκληρωμένα θεσμικά συστήματα, μόλις τα τελευταία χρόνια απετέλεσε αντικείμενο νομοθετικών πρωτοβουλιών, παρά την μακρόχρονη παράδοση του εθελοντικού κινήματος στην χώρα. Είναι γεγονός ότι οι σύγχρονες κοινωνικές αναγκαιότητες και απαιτήσεις και η συλλογική δράση ως έκφραση συμμετοχής στα κοινά, που καθορίζει την γενικότερη συμπεριφορά των ενεργών πολιτών, οδήγησε την πολιτεία να αναλάβει περισσότερο ενεργό ρόλο.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι κατ' αρχήν η δημιουργία συγκεκριμένων και αναλυτικών ρυθμίσεων για το πεδίο των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και του Εθελοντισμού, θα αποτελούσαν ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξή του. Ένας χώρος ελευθερίας όπως αυτός της Κοινωνίας Πολιτών, εφόσον λειτουργεί στο πλαίσιο της νομιμότητας, δεν μπορεί να αποτελεί πεδίο υπερ-ρύθμισης, πολύ δε λιγότερο εκτεταμένης και περιοριστικής κρατικής παρεμβατικότητας. Αυτό όμως το οποίο αποτελεί ζητούμενο, είναι ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου, σε ότι αφορά στον τομέα των διαφανών και συντεταγμένων σχέσεων συνεργασίας, μεταξύ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και κράτους.

Ένα ρυθμιστικό σχέδιο ενίσχυσης, συμπαράστασης και προαγωγής του μη κερδοσκοπικού τομέα, με στόχο την οριζόντια εφαρμογή του σε όλες τις οργανωτικές μονάδες του κρατικού μηχανισμού, θα περιόριζε την όποια ενδεχόμενη αυθαιρεσία, την πολυδιάσπαση και την προβληματική διαχείριση σημαντικών δημόσιων κονδυλίων, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο διοχετεύονται στις οργανώσεις, στο πλαίσιο των σχέσεων συνεργασίας, από τον κρατικό τομέα.

Η παρούσα ενδεικτική καταγραφή, πέραν της όποιας ενημερωτικής αξίας της, αποτελεί αντικειμενικό στοιχείο στήριξης των ανωτέρω ισχυρισμών, ως μία πρώτη αποτύπωση σε επίπεδο κεντρικής κυβερνητικής πολιτικής, της υπάρχουσας κατάστασης. 

1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ

1.1. Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 151/2004 και Ν. 3013/2002 «Περί αναβάθμισης της Πολιτικής Προστασίας», όπως ισχύει. Ειδικότερα οι υπηρεσίες: Γενική Διεύθυνση Συντονισμού, Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, Διεύθυνση Σχεδιασμού και Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών, Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων, Εθελοντισμού - Εκπαίδευσης και Εκδόσεων, Σύστημα Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας ασχολούνται με την μελέτη τον σχεδιασμό, την οργάνωση και τον συντονισμό δράσης, για την πρόληψη και την αντιμετώπιση φυσικών, τεχνολογικών και λοιπών καταστροφών ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Αντικείμενο: Δημιουργία και τήρηση ειδικού Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων και Ειδικευμένων Εθελοντών στην Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Με τον νόμο θεσπίζονται οι προϋποθέσεις για την ένταξη φυσικών και νομικών προσώπων στο Σύστημα Εθελοντισμού και για την υλοποίηση του σκοπού της πολιτικής προστασίας.

Ειδικότερα:

Οι Εθελοντικές Οργανώσεις πολιτικής προστασίας, καθώς και οι ειδικευμένοι εθελοντές σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο εντάσσονται στο δυναμικό και τα μέσα της Πολιτικής Προστασίας για την υποστήριξη δράσεων ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών.

Στο δυναμικό και τα μέσα της πολιτικής προστασίας του Σχέδιο «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» (ΥΑ 1299/2003 ΦΕΚ 423 Β/2003, όπως ισχύει), εντάσσονται οι Εθελοντικές Οργανώσεις πολιτικής προστασίας, καθώς και οι ειδικευμένοι εθελοντές πολιτικής προστασίας, σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, που περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και αναλαμβάνουν την υποστήριξη σχεδίων και δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης, καθώς και δράσεις ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών.

1.2. Πυροσβεστικό Σώμα

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 1951/1991, Π.Δ. 32/1992

Αντικείμενο: Ενίσχυση της υπάρχουσας πυροπροστασίας με την εθελούσια συμμετοχή πολιτών. Θεσμός του Εθελοντή Πυροσβέστη. Παράλληλα, με την ΚΥ.Α.12030Φ.109.1/10-5-1999, ρυθμίζονται τα θέματα συνεργασίας του Πυροσβεστικού Σώματος με τις Ένοπλες Δυνάμεις, την Ελληνική Αστυνομία, τη Δασική Υπηρεσία, τους Ο.Τ.Α., τις Υγειονομικές Υπηρεσίες και άλλους φορείς και πρόσωπα - όπως Οργανώσεις και Εθελοντές - που παρέχουν τις υπηρεσίες τους για την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών.

1.3. Τοπική Αυτοδιοίκηση - Δήμοι και Κοινότητες

Θεσμικό πλαίσιο: Άρ. 75 του Ν. 3463/2006: Κύρωση του ΚΩΔΙΚΑ ΔΗΜΩΝ και ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

Αντικείμενο: Προώθηση και Ανάπτυξη του Εθελοντισμού, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων των Δήμων και Κοινοτήτων που αφορούν, μεταξύ άλλων, στον τομέα της Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης, στον οποίο περιλαμβάνεται η προώθηση και ανάπτυξη του εθελοντισμού και της κοινωνικής αλληλεγγύης με τη δημιουργία τοπικών δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης, Εθελοντικών Οργανώσεων και Ομάδων Εθελοντών, που δραστηριοποιούνται προς επίτευξη κοινωνικών προγραμμάτων και την υποβοήθηση του έργου της κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, του Δήμου ή της Κοινότητας.

1.4. Εθελοντική υπηρεσία από υπηκόους τρίτων χωρών

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 101/2008 - Προϋποθέσεις εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών για σπουδές ή εθελοντική υπηρεσία.

Αντικείμενο: Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2004/114/ΕΚ του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2004, «σχετικά με τις προϋποθέσεις εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό τις σπουδές, την ανταλλαγή μαθητών, την άμισθη πρακτική άσκηση ή την εθελοντική υπηρεσία». Η άδεια διαμονής για εθελοντική υπηρεσία έχει διάρκεια ισχύος μέχρι ένα έτος.

1.5. Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας & Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 172/1994

Αντικείμενο: Το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (Ι.Ο.Μ.), μπορεί να συμμετάσχει ως εταίρος σε αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρίες, με παρεμφερείς σκοπούς. Στο πλαίσιο αυτό έχει ήδη συμμετάσχει στην Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Δίκτυο για την άρση του Κοινωνικού Αποκλεισμού των Γυναικών» και έχει αναλάβει, μεταξύ άλλων, τον σχεδιασμό και την λειτουργία βάσης δεδομένων, όπου αναρτώνται στοιχεία του σχετικού Δικτύου Εθελοντών και του Δικτύου Συμβούλων του έργου.

2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

2.1. Ειδικό Ταμείο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών

Θεσμικό πλαίσιο: Το ΕΤΑΕΑ είναι ΝΠΔΔ, το οποίο τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. Ιδρύθηκε τον Αύγουστο 2007 με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΦΕΚ 205/Α/29-8-07), η οποία κυρώθηκε με το Ν. 3624/2007 και την οργάνωση και λειτουργία του καθορίζει το ΠΔ 227/2007.

Αντικείμενο: Σκοπός του ταμείου είναι η χρηματοδότηση προγραμμάτων αποκατάστασης ζημιών και στήριξης και ενίσχυσης πληγέντων από θεομηνίες, πυρκαγιές, σεισμούς, πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές ή άλλα ακραία φαινόμενα, ιδίως μέσω της συνεργασίας με τους λοιπούς εμπλεκόμενους φορείς (Υπουργεία, Περιφέρειες, Νομαρχίες, Δήμοι, φυσικά ή και νομικά πρόσωπα - όπως Οργανώσεις - ), στην εκτέλεση προγραμμάτων. Επιπλέον, με απόφαση του Προέδρου του Δ.Σ., στο Ταμείο δύνανται να απασχολούνται εθελοντές.

2.2. Τοπικές Πρωτοβουλίες για την Απασχόληση

Θεσμικό πλαίσιο: ΥΑ οικ//2002, «Τοπικές Πρωτοβουλίες για την Απασχόληση» των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων - Γ' ΚΠΣ.

Αντικείμενο: Αφορά σε ομάδες φορέων που συνεργάζονται σε συμβουλευτικό έργο και σε δράσεις ενημέρωσης, δημοσιότητας, ευαισθητοποίησης και δικτύωσης, όπου τελικοί δικαιούχοι δύνανται να είναι ΟΤΑ, φορείς παροχής συμβουλευτικών υποστηρικτικών ενεργειών, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, επιχειρήσεις ΟΤΑ, κοινωνικές οργανώσεις, κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς.

2.3. Αποζημίωση εθελοντών σχολικών τροχονόμων

Θεσμικό πλαίσιο: ΥΑ 47455/2007

Αντικείμενο: Αφορά στην καταβολή αποζημίωσης σε άτομα που προσφέρουν σχετικές υπηρεσίες τις ημέρες λειτουργίας του σχολείου και κατά το διάστημα προσέλευσης και αποχώρησης των μαθητών από αυτό.

2.4. Έκπτωση φόρου εισοδήματος σε εθελοντές πυροσβέστες

Θεσμικό πλαίσιο: Άρ. 12 Ν 1951/1991

Αντικείμενο: Ειδικά κίνητρα για τους εθελοντές πυροσβέστες.

3. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (Υ.Δ.Α.Σ.)

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 2731/1999 και Π.Δ. 224/2000

Αντικείμενο: Εποπτεία, συντονισμός, προώθηση και χρηματοδότηση δράσεων και προγραμμάτων επείγουσας ανθρωπιστικής, επισιτιστικής ή άλλης μορφής βοήθειας. Έχει συσταθεί ειδικό Μητρώο Μ.Κ.Ο., που έχουν ως αντικείμενο την παροχή της προαναφερθείσας βοήθειας. Άλλοι στόχοι είναι η χρηματοδότηση προγραμμάτων και έργων αναδιάρθρωσης και ανάπτυξης, καθώς και αναπτυξιακής εκπαίδευσης και ενημέρωσης για την προώθηση της ιδέας του εθελοντισμού από την Ελλάδα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ειδικότερα οι σχετικές διευθύνσεις είναι:

ΥΔΑΣ - 1 (Διεύθυνση Επείγουσας Ανθρωπιστικής και Επισιτιστικής Βοήθειας)

ΥΔΑΣ - 2 (Διεύθυνση Βοήθειας, Αναδιάρθρωσης, Αποκατάστασης και Ανάπτυξης)

4. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 2292/1995 «Οργάνωση και λειτουργία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, διοίκηση και έλεγχος των Ενόπλων Δυνάμεων και άλλες διατάξεις»

Αντικείμενο: Στο πλαίσιο του κοινωνικού έργου που επιτελούν οι Ένοπλες Δυνάμεις συγκαταλέγεται και η παροχή υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας όπως, η μεταφορά ασθενών με ελικόπτερα και πολεμικά πλοία καθώς και η οργάνωση εθελοντικών ομαδικών και ατομικών αιμοδοσιών και άλλα.

4.1. Εθελοντική κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις

Θεσμικό πλαίσιο: Άρ. 39 του Ν. 3421/2005 - Στρατολογία των Ελλήνων και άλλες διατάξεις

Αντικείμενο: Σε περίοδο γενικής επιστράτευσης ή πολέμου μπορεί, με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, να επιτρέπεται η κατάταξη, ως εθελοντών, στρατευσίμων ή εφέδρων που ανήκουν σε κλάση ή κατηγορία που δεν έχει κληθεί για κατάταξη, καθώς και ομογενών που έχουν ενηλικιωθεί και δεν έχουν υπερβεί το τεσσαρακοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους.

4.2. Ενώσεις Εφέδρων

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 1301/1982

Αντικείμενο: Στους σκοπούς των παραπάνω ενώσεων περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη δραστηριότητας, τόσο για την προώθηση του εθελοντισμού, όσο και για την συμμετοχή των μελών τους σε εθελοντικές δράσεις. Οι Ενώσεις Εφέδρων λόγω της νομικής τους σύστασης αποτελούν Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.

5. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Γενική Γραμματεία Καταναλωτή

Θεσμικό πλαίσιο: Π.Δ. 197/1997, Άρ 10 παρ. 3 ν. 2251/94 και Ν. 3587/2007

Αντικείμενο: Η Διεύθυνση Πολιτικής Καταναλωτή, συνεργάζεται και επιχορηγεί ενώσεις προστασίας καταναλωτών και τηρεί Μητρώο αναγνωρισμένων καταναλωτικών ενώσεων. Ενίσχυει, χρηματοδοτεί και πιστοποιεί τις ενώσεων καταναλωτών, οι οποίες δρουν σε εθελοντική βάση.

6. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 1032/1980

Αντικείμενο: Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, μεταξύ άλλων, έχει την αρμοδιότητα για την κατάρτιση σχεδίων και προγραμμάτων περιβάλλοντος, τον έλεγχο της εφαρμογής και το συντονισμό των ειδικών προγραμμάτων προστασίας του περιβάλλοντος των επί μέρους φορέων όπως Περιβαλλοντικών Οργανώσεων, καθώς και την κάλυψη επί θεμάτων περιβάλλοντος που δεν περιλαμβάνονται στις αρμοδιότητες άλλου φορέα. Μέσω του Ειδικού Ταμείου Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ), χρηματοδοτεί προγράμματα περιβαλλοντικών Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Σήμερα δεν υπάρχει κάποιο τμήμα θεσμικά αρμόδιο για τον εθελοντισμό, παρότι λειτουργεί Μητρώο Εθελοντικών Περιβαλλοντικών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.

7. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

7.1. Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς

Θεσμικό πλαίσιο: Π.Δ. 274/1989, όπως ισχύει

Αντικείμενο: Ενίσχυση της εθελοντικής δράσης των Νέων με υλοποίηση προγραμμάτων σε συνεργασία με άλλους φορείς, όπως διάφορες νεολαιίστικες Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και κυρίως με το Εθνικό Συμβούλιο Νεολαίας, ΕΣΥΝ.

7.2 Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων

Θεσμικό πλαίσιο: Ν.2909/2001, Ν.3369/2005

Αντικείμενο: Περί συστηματοποίησης της δια βίου μάθησης. Προώθηση προγραμμάτων εκπαίδευσης εθελοντών σε συνεργασία με άλλους φορείς.

7.3. Ενιαίος Διοικητικός τομέας Θεμάτων Σπουδών Επιμόρφωσης και καινοτομιών

Θεσμικό πλαίσιο: ΥΑ Γ2/4867 ΦΕΚ Β 629 1992

Αντικείμενο: Η Διεύθυνση ΣΕΠ & Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων - Τμήμα Β', Αγωγή Υγείας και Περιβαλλοντικής Αγωγής - Γραφείο Αγωγής Υγείας ασχολείται μεταξύ άλλων με την πραγματοποίηση σχολικών δραστηριοτήτων μεταξύ μαθητών σχολείων ή και σε συνεργασία με τοπικούς φορείς όπως Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών που αποσκοπούν στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, το περιβάλλον, την αγωγή υγείας (Εθελοντική Αιμοδοσία - Εθελοντική προσφορά ιστών και οργάνων - Πρώτες βοήθειες) και άλλα. Επίσης Στον Κανονισμό Λειτουργίας Δημόσιων Βιβλιοθηκών,(ΥΑ 83064/ΙΖ/2003), στο αρ.5, προβλέπεται η προσφορά εθελοντικής εργασίας, με έγκριση του Εφορευτικού Συμβουλίου. Η εργασία των εθελοντών οργανώνεται από το προσωπικό και ακολουθεί τους κανόνες που θέτει η Βιβλιοθήκη.

8. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

8.1. Διεύθυνση Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Ταμείου και Λοιπών Χρηματοδοτήσεων

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 2860/2000,«Διαχείριση, Παρακολούθηση και Έλεγχος του Κοινοτικού Πλαισίου»

Αντικείμενο: Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση», συμβάλλει στη δημιουργία ίσων ευκαιριών απασχόλησης και στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας. Σχέδια δράσης υλοποιούνται από διάφορους φορείς, μεταξύ των οποίων και Εθελοντικές Οργανώσεις, κατόπιν σχετικής ένταξής τους στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα.

8.2. Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 67/1997, όπως ισχύει

Αντικείμενο: Το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ, είναι ΝΠΙΔ υπό την εποπτεία του Υπουργείου Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας. Αναλαμβάνει την συνεργασία και την σύναψη συμβάσεων για θέματα αρμοδιότητάς του με Οργανισμούς, Κέντρα και Ινστιτούτα της ημεδαπής και αλλοδαπής εξειδικευμένα σε θέματα Απασχόλησης, Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, καθώς και σε θέματα Αποκλεισμού από την Αγορά Εργασίας για ζητήματα αρμοδιότητας του Κέντρου. Αναλαμβάνει δράσεις Σ.Υ.Σ (Συνοδευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες - ΥΑ 113709/2005, Σύστημα Πιστοποίησης Υπηρεσιών Σ.Υ.Σ) που αφορούν, μεταξύ άλλων, στις ευρύτερες ενέργειες ευαισθητοποίησης του κοινωνικού ιστού και δημιουργίας δικτύων με φορείς, Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και ομάδες εθελοντών.

8.3. Εθελοντική υπηρεσία από υπηκόους τρίτων χωρών

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 101/2008, Προϋποθέσεις εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών για σπουδές ή εθελοντική υπηρεσία.

Αντικείμενο: Ο υπήκοος τρίτης χώρας που έχει γίνει δεκτός σε πρόγραμμα εθελοντικής υπηρεσίας, διάρκειας άνω των τριών μηνών, γίνεται δεκτός για διαμονή στην Ελλάδα, εφόσον, μεταξύ άλλων, έχει συνάψει συμφωνία με τον φορέα υλοποίησης του προγράμματος εθελοντικής υπηρεσίας στο οποίο συμμετέχει. Η συμφωνία αυτή πρέπει περιλαμβάνει περιγραφή των καθηκόντων του και των όρων άσκησης τους, καθώς και του ωραρίου εργασίας του.

9. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

9.1. Γενική Διεύθυνση Πρόνοιας

Θεσμικό πλαίσιο: αρ. 22 του ΠΔ 95/2000 «Οργανισμός του Υπουργείου Υγείας & Πρόνοιας», όπως τροποποιήθηκε με το ΠΔ 299/2000.

Αντικείμενο: Η Διεύθυνση Κοινωνικής Αντίληψης και Αλληλεγγύης, Τμήμα Εθελοντισμού και Πιστοποίησης Φορέων καθορίζει τις διαδικασίες πιστοποίησης για την τήρηση του Εθνικού Μητρώου και των προγραμμάτων συνεργασίας με Εθελοντικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας και τον συντονισμό: δραστηριοτήτων, προαγωγής εθελοντικού έργου και εκπαίδευσης εθελοντών.

9.2. Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης. ΙΚΠΑ

Θεσμικό πλαίσιο: Άρ. 9 του ΠΔ 55/2008

Αντικείμενο: Σκοπός του Ινστιτούτο είναι η παροχή επιστημονικής υποστήριξης στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης αλλά και σε δημόσιους και μη κυβερνητικούς φορείς κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, σε συγκεκριμένες εφαρμογές κοινωνικής αλληλεγγύης, όπως, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτόμων πρωτοβουλιών και προγραμμάτων.

9.3. Εθελοντών Κοινωνία

Θεσμικό πλαίσιο: Εσωτερικό Πρόγραμμα

Αντικείμενο: Πρόγραμμα του Υπουργείου που προωθεί τον συντονισμό, την στήριξη και την προβολή του έργου της Κοινωνίας Πολιτών στην υγεία και την κοινωνική φροντίδα.

9.4. Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Φροντίδας

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 2646/1998 (Άρ. 12)

Αντικείμενο: Αφορά στην ανάπτυξη του εθελοντισμού με την συμμετοχή σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των διεθνών οργανισμών και την χρηματοδότηση προγραμμάτων οργανισμών εθελοντικού χαρακτήρα. Επίσης με τον Ν. 3106/2003 (αρ. 11, 12, 13), για την «Αναδιοργάνωση Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας», καθορίζονται:

Ο συντονισμός δράσης αναφορικά με την κοινωνική επανένταξη και ενσωμάτωση ατόμων και ομάδων καθώς και την μελέτη και εκτέλεση προγραμμάτων κοινωνικής φροντίδας και ειδικών προγραμμάτων εθελοντισμού.

Η ανάπτυξη δικτύων συλλογής χρημάτων (Ερανικά Συστήματα Μακράς Διαρκείας).

Το πρόγραμμα «ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ» για την κάλυψη βασικών αναγκών κοινωνικής φροντίδας ατόμων που αντιμετωπίζουν κοινωνικά προβλήματα ή προβλήματα υγείας ή αναπηρίας.

9.4.1. ΟΚΑΝΑ

Θεσμικό πλαίσιο: Άρ. 51 Ν. 3459/2006 - Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά, «Εθελοντικό προσωπικό Ο.ΚΑ.ΝΑ.»

Αντικείμενο: Στις αρμοδιότητες του Ο.ΚΑ.ΝΑ συμπεριλαμβάνεται και η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τις συνέπειες από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, καθώς και η ενθάρρυνση, ο συντονισμός και η εποπτεία κάθε ιδιωτικής πρωτοβουλίας που έχει σκοπό την συμμετοχή στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών.

9.4.2. ΚΕΘΕΑ

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 1729/1987 και 3204/2003, ΥΑ A2β/οικ 3983/87 και οικ. 245/94, που αφορά στην οργάνωση, λειτουργία και διοίκηση του KEΘEA

Αντικείμενο: Το Κέντρο Θεραπείας Εξηρτημένων Ατόμων, είναι ΝΠΙΔ, το οποίο τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης,. Το δίκτυο υπηρεσιών του ΚΕΘΕΑ είναι πανελλαδικής εμβέλειας και μπορεί να εξυπηρετήσει άτομα με διαφορετικές ανάγκες υποστήριξης και βαθμό εμπλοκής με τις εξαρτησιογόνες ουσίες. Το ΚΕΘΕΑ διοικείται από ενδεκαμελές διοικητικό συμβούλιο που προσφέρει το έργο του σε εθελοντική βάση.

9.4.3. ΕΚΚΑ

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 22/2006, Οργανισμός του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, (Ε.Κ.Κ.Α.)

Αντικείμενο: Το Κέντρο ασχολείται με την ενημέρωση και την πληροφόρηση για υπηρεσίες και προγράμματα κοινωνικής φροντίδας και προνοιακά δικαιώματα, καθώς και με τον συντονισμό και την εφαρμογή προγραμμάτων κοινωνικής αλληλεγγύης και εθελοντικής προσφοράς για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών.

9.4.4. Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 3329/2005

Αντικείμενο: Αποτελούν μονάδες που στόχο έχουν την οργάνωση και την θέση σε λειτουργία κοινωνικών υπηρεσιών σε συνεργασία με άλλους φορείς και οργανισμούς καθώς και με Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, με σκοπό την αποϊδρυματοποίηση, την αποκατάσταση και την επανένταξη ατόμων με αναπηρίες, με την μεταστέγασή τους σε προστατευόμενα διαμερίσματα, ξενώνες και οικοτροφεία, προστατευόμενα εργαστήρια, καθώς και σε εργαστήρια επαγγελματικής κατάρτισης και επανένταξης.

9.4.5. Εθελοντική Αιμοδοσία

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 3402/2005 «Αναδιοργάνωση συστήματος αιμοδοσίας, θέματα ιατρών κτλ.»

Αντικείμενο: Η οργάνωση της αιμοδοσίας στην Ελλάδα βασίζεται στο θεσμό της εθελοντικής, μη αμειβόμενης προσφοράς αίματος. Η αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη για την οργάνωση της αιμοδοσίας ανήκει στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και ασκείται μέσω του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας και των Μονάδων Αιμοδοσίας των άρθρων 9 και 10 του ως άνω νόμου.

10. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 998/79 (Άρ. 16 & 21 - Ανάπτυξη φιλοδασικού πνεύματος) και του Άρ. 20 του Ν. 1418/84.

Αντικείμενο: Η Γενική Γραμματεία Δασών & Φυσικού Περιβάλλοντος, Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, Προστασίας Δασών & Φυσικού Περιβάλλοντος, Διεύθυνση Αναδασώσεων & Ορεινής Υδρονομίας, συντονίζουν:

Εθελοντικές δεντροφύτευες, που είναι ημερήσιες εκδηλώσεις, εκπαιδευτικού κυρίως χαρακτήρα (σχολεία, οργανώσεις νέων, κτλ.) και γίνονται μετά από συνεννόηση των ενδιαφερομένων με την τοπική δασική υπηρεσία.

Εθελοντικές Αναδασώσεις, που αφορούν στην εκτέλεση συγκεκριμένου αναδασωτικού έργου ή εργασίας σε δημόσια δασική έκταση, από φυσικά ή άλλα νομικά πρόσωπα όπως Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, εκτός του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με την επίβλεψη και εποπτεία της δασικής υπηρεσίας, μετά από έκδοση σχετικής απόφασης του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας.

11. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

11.1. Μονάδες Μέριμνας Νέων

Από το 2003 υπάρχει προσπάθεια σύστασης Μονάδων Μέριμνας Νέων, μέσω νομοθετικής παρέμβασης για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων, καθώς και πρόβλεψη για τη στελέχωση των εν λόγω μονάδων, μεταξύ άλλων, με άτομα ή οργανώσεις που να βοηθήσουν στην λειτουργία τους σε εθελοντική βάση.

11.2. ΕΠΑΝΟΔΟΣ

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 300/2003

Αντικείμενο: Η ΕΠΑΝΟΔΟΣ είναι ΝΠΙΔ υπό την εποπτεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Κύρια αποστολή του εν λόγω Οργανισμού είναι η επαγγελματική κατάρτιση και η ομαλή κοινωνική ενσωμάτωση των κρατουμένων και των αποφυλακιζομένων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, ο Οργανισμός ασχολείται, μεταξύ άλλων, με την ενθάρρυνση, ενίσχυση και αξιοποίηση κάθε δράσης και πρωτοβουλίας ιδιωτικών φορέων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εθελοντικών οργανώσεων, που αναπτύσσεται για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού των ανωτέρω ατόμων.

12. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

12.1. ΕΡΓΟ ΠΟΛΙΤΩΝ

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 3390/2005

Αντικείμενο: Ο Οργανισμός Εθελοντισμού ΕΡΓΟ ΠΟΛΙΤΩΝ είναι ΝΠΙΔ και τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Πολιτισμού. Αποστολή του Οργανισμού είναι η προβολή, ανάπτυξη και αξιοποίηση του εθελοντικού ιδεώδους καθώς και η χάραξη πολιτικής, η παρακολούθηση και η αξιολόγηση του εθελοντικού έργου.

Ειδικότερα:

Ο Οργανισμός αποτελεί τον καθ' ύλη φορέα της πολιτείας, για τα ζητήματα του Εθελοντισμού και εν γένει της Κοινωνίας Πολιτών ως κέντρο έρευνας, κατάρτισης, πληροφόρησης, ενημέρωσης, συνεννόησης, εκσυγχρονισμού και συνεργασίας των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και ως δομή στήριξης και προβολής του έργου των Οργανώσεων του όλου πεδίου.

12.2. Διεθνής Ακαδημία Ελευθερίας

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 3113/2003, ΠΔ 108/2006 ΥΑΥΠΠ//2007 ΥΑ ΥΠΠΟ / ΔΟΕΠΥ / ΤΟΠΥΝΣ / 121357 ΦΕΚ Β' 2484/2007), Διεύθυνση Πολιτιστικών και Επιστημονικών Δράσεων, Τμήμα Εθελοντισμού.

Αντικείμενο: Ο σκοπός της ακαδημίας είναι η μελέτη και η έρευνα του φαινομένου της Ελευθερίας από θεσμικής, φιλοσοφικής ιστορικής επιστημολογικής και κοινωνικής πλευράς. Στις αρμοδιότητες του ως άνω ΝΠΙΔ που εποπτεύεται από τον Υπουργό Πολιτισμού, υπάγεται και σχεδιασμός σχετικών εθελοντικών προγραμμάτων, η συνεργασία με ΜΚΟ, καθώς και η παρακολούθηση της εξέλιξης του κινήματος του εθελοντισμού.

13. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

13.1. Διεύθυνση Διαρθρωτικών Προγραμμάτων και Εναερίων Μεταφορών

Θεσμικό πλαίσιο: Άρ. 20 του Ν.2503/1997

Αντικείμενο: Η Διεύθυνση ασκεί τις αρμοδιότητές της με Ομάδες Διοίκησης Έργου (Ο.Δ.Ε.) που συγκροτούνται με αποφάσεις του Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών. Στις αρμοδιότητες της Διεύθυνσης περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, ο σχεδιασμός και κατάρτιση, με ίδια μέσα ή και με εξωτερική υποστήριξη από συμβούλους, επιχειρησιακών προγραμμάτων, πρωτοβουλιών και μεμονωμένων σχεδίων που ενισχύονται από τα διαρθρωτικά προγράμματα σε συνεργασία με τις καθ' ύλην αρμόδιες οργανικές μονάδες του Υπουργείου και κατά περίπτωση με τις ΔΕΚΟ των τομέων αυτών που εποπτεύονται από το υπουργείο, και άλλες δημόσιες αρχές ή μη κρατικούς φορείς όπως Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.

13.2. Θεσμός του εθελοντή σχολικού τροχονόμου

Θεσμικό πλαίσιο: ΚΟΚ, αρ. 45 του Ν. 2696/1999

Αντικείμενο: Καθιέρωση του θεσμού του εθελοντή σχολικού τροχονόμου.

13.3. Πρόγραμμα «Ηλεκτρονικός Εθελοντισμός» ή e-θελοντές

Θεσμικό πλαίσιο: Εσωτερικό Πρόγραμμα

Αντικείμενο: Το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών ξεκίνησε το 2004 το πρόγραμμα αυτό, το οποίο αφορά στην δωρεάν διανομή υπολογιστών σε σχολεία, ιδρύματα, δήμους και άλλους φορείς, όπως σε Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, για να αξιοποιηθούν στην εκπαίδευση των νέων, με στόχο την μείωση του «ηλεκτρονικού αναλφαβητισμού».

14. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ, ΑΙΓΑΙΟΥ

& ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 242/1999, όπως ισχύει, Οργανισμός Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας

Αντικείμενο: Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ΥΕΝΑΝΠ, λαμβάνονται μέτρα και δράσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης. Σε συνεργασία με φορείς του εσωτερικού και του εξωτερικού προβαίνει στην υλοποίηση προγραμμάτων για την ενημέρωση και την εκπαίδευση εθελοντών, την έρευνα και τη διάσωση. Τον Ιούνιο του 2008, στο πλαίσιο μνημονίου συνεργασίας μεταξύ των Ομίλων Πλωτών & Εναέριων Μέσων και της Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας του ΥΕΝΑΝΠ δημιουργήθηκε επιχειρησιακό πρόγραμμα, με στόχο τον συντονισμό και την αποτελεσματική συμμετοχή των Ομίλων αυτών (Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών), στην αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών που αφορούν, μεταξύ άλλων, σε περιστατικά έρευνας και διάσωσης καθώς και στη μεταφορά Ομάδων Εθελοντών στον τόπο του περιστατικού.

15. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ

Θεσμικό πλαίσιο: ΠΔ 167/2005, Οργανισμός του Υπουργείου Μακεδονίας - Θράκης

Αντικείμενο: Γενικά, πέραν των εξειδικευμένων αρμοδιοτήτων του, το ΥΜΑΘ συντονίζει τη δράση του με άλλα συναρμόδια Υπουργεία για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών και την υλοποίηση προγραμμάτων στο πλαίσιο της συνεργασίας του με άλλους φορείς, όπως Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, αναφορικά με θέματα πολιτιστικής ανάπτυξης, κοινωνικής πρόνοιας κτλ.

Διεύθυνση Προστασίας και Ανάπτυξη του Θερμαϊκού Κόλπου

Θεσμικό πλαίσιο: Ν. 3489/2006, «Ζώνη Καινοτομίας Θεσσαλονίκης & άλλες διατάξεις».

Αντικείμενο: Η Διεύθυνση μεριμνά για την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών επί θεμάτων προστασίας περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης της λεκάνης του Θερμαϊκού κόλπου καθώς και με την εκπόνηση και την επεξεργασία κατάλληλων μέτρων και προτάσεων για την περιοχή αυτή σε συνεργασία με άλλους φορείς, όπως με σχετικές Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.

16. Σημειώσεις

Πέρα από του ανωτέρω θεσμικού πλαισίου, οι Κρατικοί και οι Φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης όλων των βαθμών συνεργάζονται και συμπράττουν με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών. Πλήθος μνημονίων συνεργασίας, συμφωνητικών, συμπράξεων, τοπικών συμφώνων κτλ., συνάπτονται καθώς αποτελούν κοινή πρακτική μέσω της οποίας οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών συνεργάζονται με όλο το φάσμα του κρατικού μηχανισμού. Όπως είναι φυσικό, όλες αυτές οι συνεργασίες αφορούν σε εξειδικευμένες διμερείς συμβάσεις, δηλαδή μεταξύ μιας οργάνωσης και ενός υπουργείου ή μιας υπηρεσίας ή ενός Οργανισμού, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείμενο καταγραφής καθόσον δεν εντάσσονται μέσα σε ένα συντεταγμένο θεσμικό πλαίσιο.

Σημαντικές επίσης συνεργασίες και συμπράξεις προωθούνται αμέσως μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών ή εμμέσως δια του Ελληνικού Δημοσίου. Το θεσμικό πλαίσιο είναι σαφώς καθορισμένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τις κείμενες διατάξεις, που αφορούν γενικώς στην απορρόφηση κονδυλίων από τα κοινοτικά προγράμματα στήριξης. Το αυτό συμβαίνει και για τα προγράμματα που αφορούν στο Συμβούλιο της Ευρώπης και τους Διεθνείς Οργανισμούς.

Επίλογος

Είναι προφανές από την καταγραφή αυτή ότι τόσο ισχύον θεσμικό πλαίσιο, όσο και το πεδίο σχέσεων και συνεργασίας μεταξύ κράτους και Κοινωνίας Πολιτών διατρέχει ένα όλο και ευρύτερο φάσμα δράσεων.

Η δυναμική των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, η πληθώρα των πρωτοβουλιών τους, το εύρος της παρέμβασής τους σε πολλά επίπεδα, η πολύτιμη εμπειρία των ατόμων που μετέχουν σε αυτές, αποτελούν στοιχεία που μπορούν να καταστήσουν απαραίτητη την συμβολή τους, στην ποιότητα της παραγωγής του κοινωνικού αγαθού, στην οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης στην κοινωνία και στην προσπάθεια ανύψωσης του βαθμού κοινωνικής συνοχής στην χώρα.

Για τον λόγο αυτό γίνεται αναγκαίο το ζήτημα του εκσυγχρονισμού των θεσμών και της κωδικοποίησης του πλαισίου συνεργασίας ανά τομέα δράσης μεταξύ Κράτους και Κοινωνίας Πολιτών.

πηγή: Έργο Πολιτών