Οι νέες στρατηγικές των ΜΚΟ συνιστούν μια «παγκοσμιοποίηση από κάτω», δηλαδή την απόκτηση των ικανοτήτων των ίδιων των πολιτών να μπορούν να διεκδικήσουν το κοινωνικό τους μέλλον σε σχέση με την «παγκοσμιοποίηση από πάνω» των επιχειρήσεων, κεφαλαίων και της  καταναλωτικής ομοιομορφίας.

Αυτή η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί να αποτελέσει τον κατάλληλο μηχανισμό που θα φέρει τους πολίτες κοντά στην θεσμοθετημένη κεντρική εξουσία, συμμέτοχους και κοινωνούς των αλλαγών.

Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) είναι έκφραση της Κοινωνίας των Πολιτών. Αποβλέπουν στη διεύρυνση του Δημόσιου Κοινωνικού Χώρου μέσω των δράσεών τους. Ιδιαίτερα επιδιώκουν να δώσουν φωνή σε εκείνους που δεν μπορούν να εκφράσουν τις ανάγκες και τις προσδοκίες τους.

Ο προσανατολισμός των ΜΚΟ, όσον αφορά στον χαρακτήρα της ανάπτυξης/ δράσης τους και στις κοινωνικές κατηγορίες που απευθύνονται έχει μεταβληθεί σημαντικά με το πέρασμα των χρόνων. Συνοπτικά, μπορούμε να διακρίνουμε τις παρακάτω τρεις (3) φάσεις ανάπτυξής των ΜΚΟ κατά την ιστορική τους διαδρομή:

ΜΚΟ α' γενιάς: Έδρασαν κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1980: Η α΄ γενιά, είχε έντονο το στοιχείο του «αντί». Οι ΜΚΟ λειτουργούσαν πέρα από τα κόμματα και τα κράτη και προέβαλαν έντονα ένα μεγάλο αριθμό διαφορετικών, από τις κρατούσες, απόψεων.

ΜΚΟ β' γενιάς της δεκαετίας του 1990: Η δεύτερη γενιά, εμφανίστηκε τη δεκαετία του '90. Οι ΜΚΟ ωρίμασαν, δικτυώθηκαν διεθνώς, απέκτησαν πολιτική ισχύ και άρχισαν να προβάλλουν τις απόψεις τους και να ασκούν κριτική. Την ίδια εποχή σημειώθηκε παγκοσμίως ένας πολλαπλασιασμός των ΜΚΟ της κοινωνίας πολιτών με κεντρικό αίτημα την ανακάλυψη εκ νέου του «Δημόσιου Χώρου». Το χαρακτηριστικό των οργανώσεων β΄ γενιάς, ήταν το προσπέρασμα του «αντί». Τη θέση του πήρε η, παράλληλη με το κράτος και τα κόμματα, ανάληψη δημόσιας ευθύνης για την προώθηση νέων αιτημάτων ποιότητας ζωής, καθημερινότητας, προστασίας του περιβάλλοντος, ανθρωπισμού και μια νέα μορφή συμμετοχής στα κοινά.

ΜΚΟ γ' γενιάς - Σημερινή Μορφή: Η εισβολή της γ΄ γενιάς των ΜΚΟ, δεν έγινε αντιληπτή. Πέρασε αθορύβως, αν και ανατρέπει πλήρως τους κανόνες της τρέχουσας πολιτικής. Οι ΜΚΟ στηριζόμενες στην οριζόντια εθελοντική συνεργασία των πολιτών ανεξάρτητα από το κράτος και την αγορά όχι μόνο τοποθετούν με επιτυχία νέα θέματα στην πολιτική και κοινωνική agenda (περιβάλλον, ποιότητα ζωής, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ.) αλλά και με την ευέλικτη χρήση του Διαδικτύου και των εργαλείων ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών), όπως, wikis, blogs, forums, internet portals,newsletters, προβάλλουν το μοντέλο του ενεργού ψηφιακού πολίτη. Ουσιαστικά, με μικρό κόστος αλλά πολλή διάθεση δημιουργεί ευέλικτες e-communities και τοποθετεί τη δυνατότητα χρήσης των τεχνολογιών επικοινωνίας σε ένα διευρυμένο μοντέλο δημοκρατίας (e-Democracy). Στο ίδιο πλαίσιο, οι ΜΚΟ λειτουργούν αυτόνομα, χαράζουν πολιτικές μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και δεν υπάγονται στη κεντρική διοίκηση.

Στο παραπάνω πλαίσιο, οι ΜΚΟ γ' γενιάς, έχοντας στο πλευρό τους ως σύμμαχο «Εργαλεία Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (wikis, blogs, forums,internet portals, newsletters)», δημιουργούν μερικά νέα στοιχεία ως προς τις στρατηγικές ανάπτυξής τους:

Δικτυακή Οργάνωση: Οι ΜΚΟ χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο από μορφές δικτυακής οργάνωσης με άτυπες, οριζόντιες μορφές οργάνωσης-λειτουργίας. Οι συμμετοχικές τους διαδικασίες ξεπερνούν τα όρια των παραδοσιακών οργανώσεων-μελών και βρίσκονται κοντύτερα στις προσεγγίσεις των «νέων κοινωνικών κινημάτων». Αποτελούν δηλαδή μια αμφισβήτηση των «ορίων της θεσμοποιημένης πολιτικής», την κατάργηση των παραδοσιακών φραγμών μεταξύ δημόσιου-ιδιωτικού, θεσμικής-μη θεσμικής δράσης, πολιτικής-κοινωνίας με τρόπους που δεν αναπαράγουν τις υπαρκτές μορφές ελέγχου, ρυθμίσεων και κρατικής παρέμβασης.

Παγκοσμιοποίηση από κάτω: Οι στρατηγικές οργάνωσης και δράσης τους επηρεάζονται από τα περιβάλλοντα της πολυμορφίας, των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας και των τοπικών/παγκόσμιων διασυνδέσεων στα οποία το τοπικό γίνεται παγκόσμιο και το παγκόσμιο τοπικό. Στα περιβάλλοντα αυτά, τα περιβάλλοντα της παγκοσμιοποίησης, διευρύνονται οι ασυμμετρίες ως προς την κατανομή του πλούτου, των εισοδημάτων, των γνώσεων, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής. Οι νέες στρατηγικές των ΜΚΟ συνιστούν μια «παγκοσμιοποίηση από κάτω», δηλαδή την απόκτηση των ικανοτήτων των ίδιων των πολιτών να μπορούν να διεκδικήσουν το κοινωνικό τους μέλλον σε σχέση με την «παγκοσμιοποίηση από πάνω» των επιχειρήσεων, κεφαλαίων και της καταναλωτικής ομοιομορφίας.

Μάθηση για Δράση: Οι ΜΚΟ κινούνται στην κατεύθυνση των οργανισμών μάθησης και κοινωνικής δράσης. Η μάθηση στους οργανισμούς μάθησης είναι μια κατεξοχήν κοινωνική διαδικασία συμμετοχής, διαπραγμάτευσης νοημάτων και δράσης. Σύμφωνα με τις προσεγγίσεις αυτές, η γνώση δεν είναι μια ατομική υπόθεση αλλά διαμορφώνεται μέσα από δίκτυα σχέσεων, διαμεσολαβείτε από εργαλεία μάθησης και πραγματώνεται με δραστηριότητες. Στο πλαίσιο αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμη για τις ΜΚΟ η διερεύνηση για το πώς παράγεται η μάθηση, η γνώση και η δημιουργία στις τοπικές κοινότητες και τις οργανώσεις και πώς αυτή συμβάλλει στην υποστήριξη και ενδυνάμωση των πολιτών.

Συνεργατικά Δίκτυα: Τέλος οι αντίληψη του νέου ρόλου των ΜΚΟ αντικατοπτρίζεται ιδιαίτερα στον εκπαιδευτικό χώρο. Η δημιουργία συνεργατικών δικτύων μάθησης και ειδικότερα με την υποστήριξη του διαδικτύου (collaborative learning networks internet-supported), αποτελεί ένα νέο τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των σχολείων. Αναδεικνύει μορφές συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών-εκπαιδευτικών, εκπαιδευτικών-μαθητών, σχολείων-σχολείων, σχολείων-τοπικών οργανισμών-ΜΚΟ του εκπαιδευτικού χώρου σε θέματα όπως η τοπική διαμόρφωση προγραμμάτων και υλικών, η σύνδεση σχολείου-τοπικής κοινότητας, η αντιμετώπιση ανισοτήτων, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η επιμόρφωση/επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών κ.α.

Η οργανωμένη λοιπόν κοινωνία των πολιτών, μέσω των ΜΚΟ γ' γενιάς και των αντίστοιχων δικτύων, μπορεί να αποτελέσει το μέσον δια του οποίου οι πολίτες μπορούν να συμμετάσχουν στον πολιτικό διάλογο, να επηρεάσουν την κατεύθυνσή του, ακόμα και να ταυτιστούν με τους καρπούς του.

Δεν εννοούμε βέβαια τα δίκτυα ενός κατακερματισμένου κόσμου πελατειακών σχέσεων που λειτουργούν ως ομάδες πίεσης εξουσίας για ιδιωτικά συμφέροντα αλλά δίκτυα συνεργασίας για το περιβάλλον, τον πολιτισμό, την κοινωνική αλληλεγγύη, κ.α. Δεν εννοούμε τα παραδοσιακά δίκτυα, με ιεραρχική, εξουσιαστική, ανταγωνιστική μορφή οργάνωσης, αλλά τα νέα δίκτυα οριζόντιας συνεργασίας που συστήνονται με βάση τον εθελοντισμό και την μη κερδοσκοπική οικονομία, που συνθέτουν αυτό που λέγεται κοινωνικό κεφάλαιο. Ένα νέο συντελεστή οικονομικής βιωσιμότητας και ανάπτυξης.

Αυτά τα δίκτυα και οι ΜΚΟ, με τη δυναμικότητα που τα χαρακτηρίζει, μπορούν πλέον να αποτελέσουν τον κατάλληλο μηχανισμό που μπορεί να φέρει τους πολίτες κοντά στην θεσμοθετημένη κεντρική εξουσία, συμμέτοχους και κοινωνούς των αλλαγών.