| Οι Άστεγοι της Αθήνας |
|
Γράφει η Νίκη-Αικατερίνη Μπαρπαγιάννη Περπατώντας στο κέντρο της Αθήνας, ανάμεσα στο πολύβουο πλήθος των ανθρώπων που πάνε βιαστικά στις δουλειές τους ή χαζεύουν τις βιτρίνες των πολυκαταστημάτων, θα συναντήσει κανείς φιγούρες στη θέα των οποίων οι περισσότεροι αποστρέφουμε το βλέμμα μας. Είναι μια «άλλη» κοινωνία συνανθρώπων μας που κάνανε το δρόμο σπίτι τους ή διαβιούν σε ακατάλληλες συνθήκες στέγασης. Είναι οι άστεγοι της Αθήνας. Σύμφωνα με στοιχεία της ΜΚΟ Κλίμακας, η οποία δραστηριοποιείται στην στήριξη των άστεγων συμπολιτών μας, περισσότεροι από 20000 άνθρωποι αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της έλλειψης στέγης ή την απουσία επαρκών συνθηκών στέγασης. H κοινωνική ομάδα των αστέγων αποτελείται κυρίως από ψυχικά ασθενείς, καθώς επίσης και από χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, αποφυλακισμένους, άτομα που έχουν ανατραφεί σε ιδρύματα, ευπαθείς ομάδες μεταναστών, προσφύγων, αλλοδαπών που παρουσιάζουν με τη σειρά τους δευτερογενείς ψυχικές διαταραχές. Το ποσοστό αστέγων που δεν παρουσιάζει ψυχοπαθολογία είναι αμελητέο. Ωστόσο, με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας εμφανίστηκε μια «νέα γενιά αστέγων», που δεν συνάδουν με την προαναφερθείσα κοινωνική αναπαράσταση του αστέγου που συντηρείται από τις κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες του ευρύτερου πληθυσμού. Άνθρωποι μετρίου ως υψηλού μορφωτικού επιπέδου που μέχρι πρότινος διατηρούσαν ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο, που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ψυχικά πάσχοντες και δεν εμφανίζουν παραβατική συμπεριφορά, μετατρέπονται από δυναμικά μέλη της κοινωνίας στους σύγχρονους κοινωνικά αποκλεισμένους. Η διαφορετικότητα ενός ατόμου και το ανήκειν σε ασθενέστερες και μειοψηφικές κοινωνικές ομάδες συνιστούν βασικό στοιχείο της κοινωνικής περιθωριοποίησης του, καθώς το καθιστούν αντικείμενο στιγματισμού και κοινωνικών διακρίσεων εκ μέρους της πλειονότητας, η οποία έχει ως στόχο την ισχυροποίησή της έναντι των ευπαθών ομάδων. Ο συνεπαγόμενος κοινωνικός αποκλεισμός των ασθενών ομάδων από την ισότητα ευκαιριών και την άσκηση των αναφαίρετων δικαιωμάτων τους έχει ως απόρροια την φτώχεια και την εμφάνιση φαινομένων όπως η ύπαρξη αστέγων. Αναμφισβήτητα, η γενεσιουργός αιτία τόσο πολύπλοκων κοινωνιοψυχολογικών φαινομένων δεν εντοπίζεται μόνο στη σφαίρα του κοινωνικού αλλά και στη σφαίρα του ατομικού. Σύμφωνα με το γνωσιακο-συμπεριφοριστικό μοντέλο (CBT) που εφαρμόζεται ευρέως στην κλινική πρακτική, δεν είναι ακριβώς τα αντικειμενικά γεγονότα που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας, αλλά οι γνωσίες/σκέψεις μας για τα γεγονότα επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη μετέπειτα συμπεριφορά μας. Αυτό σημαίνει πως διαφορετικά άτομα ερμηνεύουν διαφορετικά παρόμοια ερεθίσματα και καταστάσεις. Επομένως, η διαφορετικότητα ή ακόμα και η περιθωριοποίηση ενός ατόμου δεν αρκούν για να το οδηγήσουν στην κοινωνικοοικονομική εξαθλίωση, αλλά η υποκειμενική ερμηνεία που δίνει σε αυτά καθορίζουν την πορεία που θα ακολουθήσει. Οι άστεγοι είναι μια κοινωνική κατηγορία που διακατέχεται από συναισθηματικές ιδιαιτερότητες. Το άγχος για την επιβίωση, ο φόβος που πηγάζει από τον ασταθή τρόπο ζωής τους, η έλλειψη νοηματοδότησης στη ζωή, η ματαίωση των προσδοκιών τους και η οριστική παραίτηση γίνονται οι καθημερινοί τους σύντροφοι. Ενοχές και ντροπή για τη κατάστασή τους, κατάθλιψη και πιθανόν πένθος για την απώλεια ενός πρότερου περισσότερο προνομιούχου βίου εκδηλώνονται συνήθως. Τέλος, δεν είναι καθόλου σπάνια η εκδήλωση θυμού, επιθετικότητας και βίας ενός άστεγου είτε ως προς τον εαυτό του είτε με κατεύθυνση τον κοινωνικό περίγυρο. Ανάσα για την στήριξη των άστεγων συμπολιτών μας προσφέρει μια πλειάδα μη κυβερνητικών φορέων που δραστηριοποιούνται δυναμικά κυρίως σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η MKO Κλίμακα, η οποία υλοποιεί ένα ολοκληρωμένο Πρόγραμμα που περιλαμβάνει έρευνα, πρόληψη, ευαισθητοποίηση, αγωγή κοινότητας, εκπαίδευση, street work, κάλυψη των βασικών αναγκών επιβίωσης(φιλοξενία, σίτιση, ιατρική- ψυχιατρική στήριξη, συμβουλευτική, νομική αρωγή κλπ.) και υπηρεσίες για την εργασιακή αποκατάσταση και επανένταξη των αστέγων στον κοινωνικό ιστό. Παράλληλα ο φορέας παρεμβαίνει με προτάσεις του προς αρμόδιους φορείς της πολιτείας στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικών για την αντιμετώπιση του φαινομένου της έλλειψης στέγης. Στο ίδιο μήκος κύματος η οργάνωση Praksis αποσκοπεί στην καταπολέμηση του κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού των ευπαθών κοινωνικά ομάδων - όπως οι άστεγοι - και στην υπεράσπιση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους, θέτοντας σε λειτουργία Πολυϊατρείο στην Αθήνα που προσφέρει άμεση και δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ψυχολογική υποστήριξη, κοινωνική υποστήριξη (συνοδευτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες), νομική βοήθεια, στέγαση και εργασιακή συμβουλευτική. Στα πλαίσια του προγράμματος της λειτουργίας του Πολυϊατρείου διενεργούνται επιτόπιες επισκέψεις (streetwork) σε περιοχές που διαβιούν ή εργάζονται οι αντίστοιχοι πληθυσμοί, όπως άτυπους καταυλισμούς, όπου ζουν στοιβαγμένοι σε άτυπα καταλύματα εκατοντάδες άνθρωποι, ώστε να επιτυγχάνεται μια άμεση προσέγγιση και να ενημερώνονται για θέματα υγείας και υγιεινής. Ταυτοχρόνως γίνεται διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων σχετικά με μεταδιδόμενα νοσήματα, κανόνες υγιεινής κλπ. καθώς και ειδών προσωπικής υγιεινής, όπου αυτό είναι εφικτό. Ειδικότερα, το πρόγραμμα «Συν στο Πλην» δρα σε παρεμβατικό επίπεδο με την λειτουργία 3 Ανοικτών Κέντρων Ημέρας (Day Centers) στην Αττική με σκοπό την άμεση ανακούφιση των ήδη άστεγων και σε προληπτικό επίπεδο με την λειτουργία προγράμματος στήριξης ελληνικών οικογενειών που κινδυνεύουν άμεσα να μείνουν άστεγες (Κοινωνική Κατοικία). Στα πλαίσια της γενικότερης παροχής κοινωνικής υποστήριξης νέων η οργάνωση ΑΡΣΙΣ απευθύνεται και σε νέους άνω των 15 ετών που αντιμετωπίζουν προβλήματα έλλειψης στέγης μέσω κοινωνικών δραστηριοτήτων που οργανώνονται σε σχολεία και σε γειτονιές, με την διάθεση ενημερωτικών εντύπων και πρωτίστως με την ύπαρξη «Κέντρων Υποστήριξης Νέων». Αυτά αποτελούν τα επιχειρησιακά κέντρα της ΑΡΣΙΣ για την προσφορά ψυχο-κοινωνικής συμβουλευτικής και υποστήριξης, για να αντιμετωπίσουν οι νέοι αποτελεσματικότερα ζητήματα της καθημερινής τους ζωής, με ευκαιρίες και προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούν τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους, με ενέργειες προετοιμασίας για ένταξη στην αγορά εργασίας, με βελτίωση των προσωπικών και επαγγελματικών τους δεξιοτήτων και την αναζήτηση προσωρινής ή μονιμότερης απασχόλησης και τέλος με ευκαιρίες πολιτιστικής δράσης, δημιουργικής έκφρασης, επικοινωνίας και κοινωνικής συμμετοχής. Επιπλέον, η ΜΚΟ Γιατροί του Κόσμου, με την εφαρμογή του προγράμματος «Ανοιχτό Πολυϊατρείο» παρέχει πρωτοβάθμια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ψυχολογική υποστήριξη σε άτομα τα οποία δεν έχουν πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, όπως η κοινωνική ομάδα των αστέγων. Εκτός από το ρόλο των μη κυβερνητικών φορέων, σημαντική είναι η συμβολή του Δήμου Αθηναίων με τη ίδρυση του Τμήματος Υποδοχής & Υποστήριξης Ευπαθών Ομάδων, με κέντρο δράσης την εκπόνηση μελετών καταγραφής και στήριξης των αστέγων που διαβιούν στο δρόμο, όπως και τη λειτουργία ξενώνων που μεριμνούν για την φιλοξενία, την σίτιση, την οικονομική, κοινωνική, εκπαιδευτική, ιατροφαρμακευτική και ψυχολογική ενίσχυση τους με απώτερο σκοπό την κοινωνική τους αποκατάσταση. Στη προσπάθεια διαχείρισης του προβλήματος συμμετέχει και η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών μέσω της ΜΚΟ Αποστολής, η οποία διοργανώνει καθημερινά δωρεάν διανομή φαγητού σε ευπαθείς ομάδες, συμπεριλαμβανομένων και των αστέγων σε κεντρικό σημείο της Αθήνας στα πλαίσια του προγράμματος «Η Εκκλησία στους Δρόμους». Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο ότι παρά την πλειάδα των αξιόλογων παρεχομένων υπηρεσιών που αφορούν την μέριμνα της ευάλωτης αυτής ομάδας των αστέγων, οι περισσότερες προσπάθειες είναι αμιγώς φιλανθρωπικού χαρακτήρα, καθώς απουσιάζει η θεσμοθέτηση από τα επίσημα όργανα της Πολιτείας ενός πλαισίου που να αφορά την πρόληψη του φαινομένου και τo «καλοσώρισμα» των συνανθρώπων μας στον κοινωνικό ιστό.
|
