| Άνθρωπος - Ανθρωπολογία – Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος |
|
Γράφει η Αναστασία Πρίφτη Έχετε αναλογιστεί πόσες φορές, κάθε ένας από μας, χρησιμοποιεί τη λέξη «άνθρωπος» στην καθημερινότητά του; Σε πόσες διαφορετικές περιστάσεις. Με πόσα διαφορετικά νοήματα. Άλλοτε τόσο προσωπικά και άλλοτε συνδεδεμένα με κοινά νοήματα και αντιλήψεις από το ιδιαίτερο περιβάλλον του. Η ενασχόληση με τον άνθρωπο έχει αναχθεί εδώ και πολλά χρόνια σε επιστήμη, τον κλάδο της ανθρωπολογίας. Η ανθρωπολογία είναι ένας επιστημονικός κλάδος που αναπτύσσεται συνεχώς και διεθνώς, σε πολλές κατευθύνσεις υπηρετώντας και υπερασπίζοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον άνθρωπο. Στην Ελλάδα, η ανθρωπολογία ως επιστήμη (με τις δυο βασικές και αλληλένδετες κατευθύνσεις της: τη φυσική και την κοινωνική) και ως ερευνητικό εργαλείο άρχισε τα τελευταία χρόνια να αξιοποιείται πιο συστηματικά, τόσο στην έρευνα όσο και την εκπαίδευση, με πολλά ακόμα περιθώρια βελτίωσης. Στο πλαίσιο αυτό δεν μπορεί παρά να ξεχωρίζει ως πρωτοπόρος προσπάθεια για τα ελληνικά ανθρωπολογικά δεδομένα, η ίδρυση και λειτουργία ενός επιστημονικού φορέα διεθνούς αναγνώρισης στην Ελλάδα. Ενός φορέα με σημαντική και πολυσχιδή δραστηριότητα στο ενεργητικό του, ο οποίος υπερασπίζεται την ανθρωπολογία σε όλες της διαστάσεις της. Πρόκειται για την Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος (Α.Ε.Ε.), η οποία εδρεύει στο δήμο Αθηναίων και έχει συμπληρώσει πάνω από 40 χρόνια λειτουργίας. Μία πρώτη, μη ενδελεχής έρευνα ήταν αρκετή για να διαπιστώσει κανείς ότι πρόκειται για μία ιδιαίτερη περίπτωση επιστημονικού φορέα, η δράση του οποίου είναι αναγνωρισμένη τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Η Α.Ε.Ε. είναι γνωστή όχι μόνο για το επιστημονικό της έργο, αλλά και για τη δυναμική με την οποία προασπίζεται τον άνθρωπο, καθώς παρεμβαίνει, μάχεται, καταγγέλλει και προλαμβάνει, όσο μπορεί, κακόβουλες ενέργειες εις βάρος του. Στο άρθρο αυτό θα επιχειρηθεί μία πρώτη γνωριμία με την Α.Ε.Ε., με στόχο να αναλυθούν σε επόμενα άρθρα συγκεκριμένες ενέργειες και πρωτοβουλίες της. Μέσα από τις ηλεκτρονικές σελίδες του ιστοχώρου της Α.Ε.Ε. διαφαίνεται ο πλούτος και η έκταση του έργου της. Αναζητώντας τα στοιχεία εκείνα που θα βοηθήσουν στην πρώτη γνωριμία με την Α.Ε.Ε. στεκόμαστε στο κεφάλαιο «Η επιστήμη της Ανθρωπολογίας» και ιδιαίτερα στο υπογραμμισμένο μέρος του παρακάτω κειμένου: «Η ηρωική εποποιία των σύγχρονων ανθρώπων ξεκίνησε με την αναζήτηση όσο γίνεται πιο σταθερών και ευχάριστων συνθηκών ζωής. Συνεχίστηκε όταν συνειδητοποίησαν τόσο τους καινούργιους ορίζοντες που ανοίγονταν μπροστά τους, όσο και τις τεράστιες προσπάθειες που έπρεπε να καταβάλλουν. Αυτά μέχρι σήμερα αποτελούν τα πιο δύσκολα επιτεύγματα του γένους Άνθρωπος, αλλά παρόλο που έχουν περάσει έκτοτε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, η διαδικασία της ανθρωποποίησης δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Απόδειξη, το γεγονός ότι παρά τις τεχνολογικές κατακτήσεις δεν καταφέραμε ακόμα να βρούμε έναν αρμονικό τρόπο συνύπαρξης με τους συνανθρώπους μας, αλλά ούτε και με το φυσικό περιβάλλον. Έτσι, στη σύγχρονη εποχή γίνεται όλο και πιο φανερή η αναγκαιότητα της ανθρωπολογίας σαν βασικό εργαλείο επίλυσης των ανθρώπινων προβλημάτων.» Το εργαλείο αυτό φιλοδοξούμε, μέσα από το άρθρο αυτό, να κάνουμε κατανοητό και χρηστικό για κάθε ενδιαφερόμενο. Σχετικά με την επιστήμη της ανθρωπολογίας στην ίδια ιστοσελίδα διαβάζουμε: «Η ανθρωπολογία σε συνεργασία με ένα σύνολο επιστημονικών κλάδων μελετά τη βιολογική και κοινωνική δομή και εξέλιξη κατά τα διάφορα στάδια ανάπτυξης των ανθρώπων και μας βοηθά να αντιληφθούμε ως πού φτάνουν οι «ρίζες» μας, από πού ερχόμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε», ζητήματα για τα οποία έχουν κατά καιρούς γίνει πολλές «θερμές» συζητήσεις. Η διεπιστημονική συνεργασία με διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους (πχ βιολογία, κοινωνιολογία, ιστορία, γεωγραφία, γεωλογία, γενετική, γλωσσολογία, αρχαιολογία) που επιδιώκει η ανθρωπολογική έρευνα την καθιστά ίσως έναν από τους πλέον διαλογικούς, δημοκρατικούς χώρους έρευνας. Παρόλο που οι απαρχές της ανθρωπολογίας ανάγονται στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους (Αναξαγόρας, Ηράκλειτος, Δημόκριτος, Αριστοτέλης κ.ά.) η αντίστοιχη επιστημονική έρευνα επανεμφανίζεται στην Ευρώπη μόλις πριν από 200 περίπου χρόνια. Τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες ορισμένα αγγλοσαξονικά πανεπιστήμια μετονομάζουν την κοινωνιολογία σε κοινωνική ανθρωπολογία και εν συνεχεία απλώς «ανθρωπολογία». Σε αντιδιαστολή με τον όρο κοινωνική απαντάται ο όρος φυσική ανθρωπολογία, όσον αφορά το βιολογικό μέρος. Όμως αυτή η επαλληλία των όρων προκαλεί μία γενική σύγχυση, καθόσον έτσι συνήθως παραγνωρίζεται η βιολογική εξέλιξη των ανθρώπων και δημιουργείται η τάση να εξετάζονται ξεκομμένες οι διάφορες εκφάνσεις τους. Η ανθρωπολογία λύνει απορίες σχετικά με τον διαχωρισμό του ανθρωπίνου είδους πριν από εκατομμύρια χρόνια από τα υπόλοιπα πρωτεύοντα (προπίθηκοι, ανθρωπόμορφοι πίθηκοι, κλπ) και την καταγωγή των κοινωνιών του. Πόσο παλιοί είμαστε, γιατί έγιναν εκείνες ή οι άλλες επιλογές, πότε αρχίσαμε να σκεφτόμαστε με πιο επαγωγικό τρόπο, αυτά εξετάζει ο κλάδος των ανθρωπολογικών επιστημών που ονομάζεται παλαιοανθρωπολογία. Η Α.Ε.Ε. είναι ένας μη κερδοσκοπικός επιστημονικός φορέας (Ν.Π.Ι.Δ.), που δημιουργήθηκε το 1971 με πρωτοβουλία του Δρα Άρη Πουλιανού, σε μία δύσκολη εποχή για την επιστημονική έρευνα στην Ελλάδα. Ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους για την ίδρυσή της αποτέλεσε η έλλειψη, η οποία αντανακλάται μέχρι σήμερα, οργανωμένου κρατικού ή άλλου φορέα ώθησης της ανθρωπολογικής επιστήμης στη Χώρα. Η σφραγίδα της A.E.E. φέρει τη μορφή του φιλόσοφου Αριστοτέλη, αναγνωρισμένου επίσης και σαν ιδρυτή της Ανθρωπολογίας, ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρώτους που συνέλαβε την ιδέα της εξέλιξης της ζωής: - Η φύση μεταβαίνει συνεχώς από τα άψυχα στα ζώα, διαμέσου των ζώντων που δεν είναι ζώα (Στμ.: π.χ. τα φύλλα των φυτών, οι μικροοργανισμοί), με αποτέλεσμα τα συγγενή μεταξύ τους (Στμ: έμβια όντα) να φαίνεται ότι διαφέρουν ελάχιστα (Α-Ι, π. Ζ. Μορ. 681, α31). Οι βασικοί καταστατικοί της σκοποί της Α.Ε.Ε. έτσι όπως περιγράφονται στη σχετική ιστοσελίδα του δικτυακού της τόπου είναι: η εν γένει προαγωγή των ανθρωπολογικών επιστημών, καθώς και η προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς. Οι σκοποί αυτοί ανάγονται στο συντονισμό των προσπαθειών κάθε ενδιαφερομένου, με τη συγκέντρωση δεδομένων πάνω στους κλάδους της εθνογένεσης, εθνολογίας, λαογραφίας, γλωσσολογίας, κοινωνιολογίας, γενετικής, ανθρωπολογίας των σύγχρονων πληθυσμών, παλαιοανθρωπολογίας, αρχαιολογίας, αλλά και κάθε άλλης συναφούς επιστήμης, όπως αρχαιομετρίας, παλαιοντολογίας, γεωλογίας, στατιστικής, φιλοσοφίας κ.ά. Προκειμένου η Α.Ε.Ε. να προωθήσει τους καταστατικούς σκοπούς της αναλαμβάνει την υλοποίηση μίας σειράς δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται (όπως αυτές αναφέρονται στην ιστοσελίδα του δικτυακού της τόπου): η οργάνωση διαλέξεων και διεθνών συνεδρίων, η συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια, η ανταλλαγή γνώσεων, η ανάπτυξη στενότερων διεθνών σχέσεων και συνεργασίας με ανάλογους επιστημονικούς φορείς. Η Α.Ε.Ε. διατελεί επίσης μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ανθρωπολογικών και Εθνολογικών Επιστημών και ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ανθρωπολογικής Εταιρείας. Στις δραστηριότητες της Α.Ε.Ε. περιλαμβάνεται και η συγκέντρωση κάθε υλικής ή άυλης μαρτυρίας που εξυπηρετεί τους καταστατικούς σκοπούς της, τη μελέτη και επεξεργασία του, την ανακοίνωση και δημοσίευση των συμπερασμάτων που προκύπτουν. Οι έρευνες της Α.Ε.Ε. ξεκίνησαν με τη μελέτη της προέλευσης των Ελλήνων. Θέμα στο οποίο έχει εστιάσει πολλές φορές τόσο η επιστημονική κοινότητα, όσο και η κοινή γνώμη. Είναι ένα θέμα που πράγματι ενδιαφέρει κάθε σύγχρονο άνθρωπο όπως αναφέρεται και στο σχετικό κείμενο της Α.Ε.Ε. στην ιστοσελίδα http://www.aee.gr/hellenic/3aee/aee.html στο οποίο συνεχίζοντας διαβάζουμε ότι «η επιστημονικά αποδεδειγμένη αυτόχθων καταγωγή των Ελλήνων αποτελεί επίσης ένα από τα σημαντικότερα επιχειρήματα κατά του ρατσισμού. Αυτό γιατί αποδείχτηκε έτσι ότι ο αξιοθαύμαστος πολιτισμός του Χρυσού Αιώνα δεν οφειλόταν σε κανένα είδος φυλετικής ανωτερότητας, αλλά σε κοινωνική προσαρμογή στις ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής». Από τα παραπάνω γίνται σαφές πως τα ζητήματα που θίγει η Α.Ε.Ε. είναι εξαιρετικά επίκαιρα, καθώς εγείρουν συζητήσεις και κριτικό σχολιασμό απόψεων και στάσεων που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί περί «φυλετικής ανωτερότητας». Οι μελέτες της Α.Ε.Ε. επεκτείνονται στην εμφάνιση και γενικότερα την εξέλιξη των ανθρώπων στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με τα ευρήματα που ανακαλύπτονται σε κάθε γωνιά της Γης. Προεξέχουσα θέση κατέχει το Σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής, όπου, καθώς βρέθηκαν δεδομένα των αρχαιότερων μέχρι στιγμής ευρωπαιοειδών Αρχανθρώπων, η Α.Ε.Ε. με τεράστιες θυσίες προχώρησε σε ανασκαφές, δημοσιεύσεις και την ανέγερση του Ανθρωπολογικού της Μουσείου. Έξω από το Σπήλαο Πετραλώνων ιχνηλατούνται από την Α.Ε.Ε. επίσης, διάφορα στοιχεία σχετικά με τους προγόνους των Αρχανθρώπων, από τις νεροφαγιές της Τρίγλιας Χαλκιδικής έως τους αμμόλοφους του Περδίκκα Πτολεμαΐδας. Άλλες δραστηριότητες οι οποίες αναφέρονται στο καταστατικό της Α.Ε.Ε. είναι η έκδοση δελτίου, μονογραφιών, περιοδικού ή άλλων δημοσιευμάτων στην ελληνική γλώσσα, με ή χωρίς περίληψη του περιεχομένου του σε μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες. Καθώς και η προκήρυξη αγωνισμάτων σε σχετικά θέματα, με την βράβευση αξιόλογων εργασιών και γενικά την ενίσχυση κάθε προσπάθειας που αποβλέπει στην καλλιέργεια των ανθρωπολογικών επιστημών γενικά. Θα ήταν ευχής έργον αν το πεδίο δράσης και ανάπτυξης της Α.Ε.Ε. πορευόταν με την υποστήριξη και τη συμπαράσταση του ελληνικού κράτους και των κρατικών λειτουργών του. Η Α.Ε.Ε., όμως για την επιτέλεση του έργου της, έχει πολλές φορές, όπως αναφέρεται στο δικτυακό της τόπο, αναγκαστεί να αποδυθεί σε πολυετείς δικαστικούς αγώνες για διάφορα θέματα. Βασική αιτία η ανυπαρξία, παρά τα όσα λέγονται, ενός σύγχρονου κράτους που να μπορεί να υπερασπίζεται αποτελεσματικά την έρευνα και την πολιτιστική μας κληρονομιά. Οι πλέον άσχετοι έχουν συχνά καταλάβει θέσεις κλειδιά και αυτοί είναι δυστυχώς που εκφράζουν απόψεις για ζητήματα που όμως δεν γνωρίζουν, προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά ακόμη και σε εθνικό επίπεδο (βλ. ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ) Ελπίζουμε, μέσω του ηλεκτρονικού αυτού βήματος λόγου, να δοθεί η ευκαιρία διάδοσης της δράσης της Α.Ε.Ε. και γνωριμίας με επαΐοντες και μη που νοιάζονται εξίσου τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τη διάσωση - ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του. Διότι είναι αδύνατο να βελτιωθεί ο κόσμος και οι κοινωνίες που ζούμε, εάν πρώτα δεν βελτιωθούμε βιοκοινωνικά σαν άνθρωποι.
|
