Ο Ήλιος είναι η σημαντικότερη πηγή ενέργειας. Κατά μία έννοια είναι και η αιτία ύπαρξης όλων των άλλων μορφών ενέργειας, αφού λόγω του Ήλιου κινούνται οι Ωκεανοί, δημιουργούνται άνεμοι και διαμορφώνονται οι τοπικές κλιματικές συνθήκες. Ακόμα, χωρίς τον Ήλιο δεν θα υπήρχαν τα φυτά που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για την δημιουργία των

ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, άνθρακας) πάνω στα οποία βασίζεται σήμερα το σύνολο σχεδόν της παραγωγής ενέργειας.

Αλλά και σαν ποσοστό, η Ηλιακή ενέργεια αποτελεί το 99.98%, ενώ όλες οι άλλες μορφές ενέργειας μαζί (Αιολική, Γεωθερμία κτλ.) το υπόλοιπο 0,02% της συνολικής ενέργειας που παρέχεται από το περιβάλλον.

Πώς και κατά πόσο μπορούμε να την εκμεταλλευτούμε ;
Ο ήλιος παρέχει τεράστια ποσά ενέργειας με διάφορες μορφές ακτινοβολίας. Εάν ήταν δυνατόν να εκμεταλλευτούμε πλήρως την Ηλιακή ενέργεια, θα υπήρχε πλήρης επάρκεια κανένα θέμα εξοικονόμησης ή εύρεσης νέων πηγών ενέργειας. Σήμερα οι αποδόσεις των ενεργειακών συστημάτων (Ηλιακοί συλλέκτες κτλ.) βελτιώνονται διαρκώς, αλλά σε καμμία περίπτωση δεν αρκούν για να καλύψουν την ζήτηση, που συνεχώς αυξάνεται. Το ίδιο συμβαίνει και με τις διατάξεις εκμετάλλευσης των υπόλοιπων μορφών ενέργειας (ανεμογεννήτριες, γεννήτριες κυμάτων).

Επομένως η βέλτιστη αξιοποίηση της αφειδώς παρεχόμενης ενέργειας από περιβαλλοντικές πηγές είναι μονόδρομος, σε συνδυασμό με την εξοικονόμηση που προτείνει ο Βιοκλιματικός Σχεδιασμός και η Αειφορική διαχείριση γενκότερα.

Τι σημαίνει Αειφορία και τι σχέση έχει με τον Βιοκλιματικό Σχεδιασμό ;
Η λέξη παράγεται από τις λέξεις "αεί" (=για πάντα) και "φέρω" (= έχω) : σε ελεύθερη απόδοση "έχω και θα έχω για πάντα". Αφορά στην διαθεσιμότητα των περιβαλλοντικών πόρων και την ορθολογική χρήση τους. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει δράσεις, ενέργειες ή στρατηγικές που λαμβάνουν υπόψη τις συνέπειες στους φυσικούς αλλά και ανθρώπινους πόρους.

Η φιλοσοφία συνοψίζεται στη φράση "δεν κληρονομήσαμε από τους γονείς μας - δανειστήκαμε από τα παιδιά μας". Η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική εντάσσεται σαφώς μέσα στα πλαίσια μιας γενικότερης ορθολογικής και αειφορικής διαχείρισης σημαντικών φυσικών και ανθρώπινων πόρων (γη, υγεία).

Τι είδους "ποιότητα ζωής" εξασφαλίζει ο Βιοκλιματικός Σχεδιασμός;
Η "ποιότητα ζωής" στην οποία αναφερόμαστε δεν έχει σχέση με επάρκεια αγαθών, ευμάρεια ή οικονομικά μεγέθη,
αλλά είναι πολύ σημαντικότερη, γιατί αφορά στην δημιουργία των κατάλληλων "συνθηκών λειτουργίας" του ανθρώπινου σώματος. Νιώθουμε ευεξία όταν στο άμεσο περιβάλλον μας αναγνωρίζουμε αυτές τις συνθήκες. Η φυσιολογία μας αναζητά συγκεκριμένο εύρος θερμοκρασιών, υγρασίας, αερισμού, φωτισμού κτλ. για να λειτουργήσουμε ομαλά. Αυτές ακριβώς τις απαιτήσεις έρχεται να καλύψει ο Βιοκλιματικός Σχεδιασμός, στοχεύοντας εξίσου στην μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και στην αναβάθμιση του άμεσου - και κατ' επέκταση του ευρύτερου - περιβάλλοντός μας.

Υπάρχουν εγγυήσεις για την "ποιότητα ζωής";
Η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα για να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες περιβάλλοντος. Αν και η ποιότητα ζωής συνολικά δεν μπορεί να εκφραστεί ως αριθμός, ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που αφορούν περιβαλλοντικές παραμέτρους μπορούν να καταγραφούν. Έτσι είναι δυνατές συγκρίσεις οι οποίες αφορούν σε επιλεγμένα χαρακτηριστικά της κατασκευής και τον τρόπο που αυτά διαμορφώνουν το περιβάλλον. Ο υπό μελέτη χώρος ή κτίριο πρέπει να ληφθεί διαδοχικά μια φορά ως συμβατική και τουλάχιστον ακόμα μια ως κατασκευή Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής, για να είναι δυνατή οποιαδήποτε σύγκριση.
Επειδή στην πράξη δεν υπάρχει δυνατότητα να κατασκευαστεί δυο φορές το ίδιο κτίριο, η λύση που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία είναι οι διενέργειες προσομειώσεων (simulation). Σε αυτήν την διαδικασία, τρισδιάστατα μοντέλα των κατασκευών προσομοιώνονται σε ελεγχόμενο περιβάλλον, ώστε να προκύψουν τα αποτελέσματα που θα εξηγήσουν τυχόν διαφορετικές συμπεριφορές. Αυτά τα στοιχεία χρησιμοποιούνται κατόπιν στην Βιοκλιματικό σχεδιασμό προκειμένου αφενός να βελτιστοποιηθεί η ενεργειακή συμπεριφορά και αφετέρου να ικανοποιηθούν οι περιβαλλοντικές συνθήκες. Η σημασία της εξασφάλισης ποιότητας είναι τόσο μεγάλη, ώστε τα περιβαλλοντικά στοιχεία εισάγονται ως προαπαιτούμενα - δηλαδή είναι απαραίτητο να ικανοποιηθούν προκειμένου να αναπτυχθούν εναλλακτικές λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας.
Επομένως, οι ειδικευμένες γνώσεις του μελετητή με αρωγό την σύγχρονη τεχνολογία αποτελούν την ασφαλέστερη "εγγύηση" που μπορεί να παρασχεθεί.

Ενέργεια στα κτίρια
Ο κτιριακός τομέας απαιτεί περισσότερο από το 40% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνουμε (μέσος όρος Ευρωπαϊκών χωρών). Ta κτίρια καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια από την Βιομηχανία και τις Μεταφορές. Οι κατοικίες μάλιστα, καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια από το σύνολο όλων των υπόλοιπων κτιριακών εγκαταστάσεων (γραφεία, εξυπηρετήσεις, εμπορικές χρήσεις κτλ). Είναι φανερή επομένως η ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια και ειδικότερα στην κατοικία.

Ανάλογα με την χρήση (γραφεία, κατοικία, νοσοκομεία κτλ.), οι απαιτήσεις ποικίλουν. Μια χαρακτηριστική διαφορά π.χ. μεταξύ κτιρίων γραφείων και κατοικίας - στο κλίμα της Ελλάδας - είναι ότι τα κτίρια γραφείων έχουν πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις ενέργειας για ψύξη από ό,τι η κατοικία. Ο λόγος είναι η μεγάλη συγκέντρωση θερμικών φορτίων (συσκευές, φωτισμός, ακόμα και οι χρήστες που εκπέμπουν θερμότητα) σε κτίρια γραφείων. Έτσι είναι απαραίτητη η επιλογή διαχείρισης ανάλογα με τις ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περίπτωσης.

Γενικά πάντως, η ορθολογική χρήση της ενέργειας στα κτήρια αφορά στις εξής βασικές κατευθύνσεις:

* την ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης φυσικών πόρων
* την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης που προκαλεί η παραγωγή και μεταφορά ενέργειας
* την ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στον σχεδιασμό
* την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής τόσο των χρηστών (άμεσα) όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου (έμμεσα)

Οι μέθοδοι επίτευξης των στόχων αφορούν σε εφαρμογές Βιοκλιματικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού: ο Βιοκλιματικός Σχεδιασμός αναλαμβάνει την δημιουργία των προϋποθέσεων που θα εξασφαλίσουν χαμηλή κατανάλωση ενέργειας σε πρώτο επίπεδο (με "παθητικά συστήματα", μέσω των δομικών στοιχείων και χαρακτηριστικών της κατασκευής), ενώ σε δεύτερο επίπεδο ο Ενεργειακός Σχεδιασμός αναλαμβάνει την περαιτέρω μείωση του κόστους χρήσης και επιπτώσεων παραγωγής της θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι συνδυασμένες αυτές δράσεις αποφέρουν οφέλη σε περιβαλλοντικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. Βασικοί στόχοι αλλά και κριτήρια επιτυχίας του σχεδιασμού είναι η βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων και της ποιότητας ζωής των χρηστών.

Του Μάνου Τουρπάλη (Θεσσαλονίκη)
Αρχιτέκτονα Μηχανικoύ ΑΠΘ, Μτπχ Περιναλλοντικό Σχεδιασμός Πόλεων & Κτιρίων

http://www.ecohouses.gr