Εδώ, πέραν του νομικού θέματος προκύπτει ένα πολύ ενδιαφέρον πολιτικό και ιδεολογικό ζήτημα.

Πρώτα πρέπει να τεθεί το ερώτημα. Γιατί άραγε οι ΟΤΑ παίρνουν πρωτοβουλίες για σύσταση και ΑΜΚΕ; Δεν μπορούν να λειτουργήσουν με τις ήδη υπάρχουσες δομές τους με τις πάμπολλες αρμοδιότητες που τους δίνει η ιδιότητά τους ως ΝΠΔΔ;

Mπορούμε λοιπόν να φανταστούμε τον γραφειοκράτη  κάποιου δήμου να έχει μπροστά του μια προκήρυξη ευρωπαϊκού συγχρηματοδοτούμενου έργου που έχει ως δυνητικούς δικαιούχους τις εθελοντικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Αυτές είναι δύο κατηγοριών, οι σύλλογοι φυσικών προσώπων (20 άτομα, δημοσιεύσεις κλπ) και οι αστικές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις (λίγα άτομα, άμεση ίδρυση χωρίς υποχρέωση δημοσιότητας).

Ο γραφειοκράτης του δήμου έχει ηθικό δίλημμα. Γνωρίζει εγκαίρως ως εκ της θέσεώς του, τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Σκέφτεται να καλέσει όλες τις εθελοντικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έχουν αστική μη κερδοσκοπική  μορφή, να τις ενημερώσει για τις ευκαιρίες που έχουν και να τις στηρίξει στο να μπορέσουν να διεκδικήσουν τα έργα. Αυτό επιβάλλει η ιδιότητα του Δήμου. Οι υπηρεσίες των Δήμων, υποτίθεται ότι βρίσκονται στην υπηρεσία των δημοτών, υπάρχουν για να εξυπηρετούν τους δημότες και όχι να τους υποκαθιστούν.

Ας υποθέσουμε όμως ότι το αρχικό δίλημμα του γραφειοκράτη ξεπερνιέται γιατί δεν υπάρχει καμιά τέτοια εθελοντική οργάνωση στην περιοχή που να καλύπτει τις αναγκαίες προϋποθέσεις.

Τι πρέπει να κάνει ο γραφειοκράτης; Μια δεύτερη σκέψη είναι να καλέσει τους δημότες, ή τους συλλόγους που έχουν σχέση με  το αντικείμενο του συγκεκριμένου έργου και να τους προτείνει να δημιουργήσουν ένα νέο νομικό πρόσωπο όπως αυτό που προβλέπει η προκήρυξη ώστε να καταστούν οι ίδιοι οι πολίτες δικαιούχοι των πόρων που έχουν προκηρυχθεί ειδικώς για αυτούς.

Είναι περιττό να πούμε ποια απόφαση παίρνει τελικώς ο γραφειοκράτης των ΟΤΑ. «Πώς θα πάρουμε ΕΜΕΙΣ ως δήμος ΚΑΙ αυτούς τους πόρους; Άλλωστε έχουμε να συντηρήσουμε ένα στρατό υπαλλήλων».

Η επομένη φαεινή ιδέα, παγκόσμια ελληνική πρωτοτυπία είναι να ιδρύσουν και οι δήμοι μια «εθελοντική οργάνωση» μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, που συνήθως αποτελείται από το δήμο, την κοινωφελή του επιχείρηση, έναν άλλο δήμο, ένα πανεπιστήμιο και από κοντά κάνουν τη χάρη να συμπεριλάβουν και ένα τοπικό σύλλογο. Τα χρήματα βεβαίως καταλήγουν τα ταμεία του δήμου για να καλύψουν τις πελατειακές σχέσεις των δημοτικών αρχόντων μιας και οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες δεν υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς με τα ΝΠΔΔ.

Ως εδώ δεν θα υπήρχε πρόβλημα πέραν της διαφάνειας στη διαχείριση των πόρων, αν δεν άνοιγε ένα τεράστιο πολιτικό – ιδεολογικό ζήτημα.

• Ποιοι έχουν συμφέρον να μην γνωρίζουν οι εθελοντικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών τις αρμοδιότητες, τους πόρους και τις ευθύνες που προορίζει για αυτές το ευρωπαϊκό δίκαιο;
• Γιατί δεν μπορούν οι εθελοντικές οργανώσεις να είναι αυτόνομες σε πόρους και άρα να μην χρειάζονται χάρες από δημάρχους για να κάνουν μια εκδήλωση;
• Είναι άραγε πιο αποτελεσματικές οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες των δήμων, από ό,τι είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών που μπορούν να κινητοποιούν και εθελοντές, το λεγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο;
• Μια σειρά υπηρεσίες που σήμερα (υποτίθεται ότι) προσφέρουν οι δήμοι, δεν θα μπορούσαν άραγε να προσφέρουν και πολύ καλύτερες οι εθελοντικές οργανώσεις που υπερτερούν σε κινητοποίηση εθελοντών, σε διαφάνεια, σε κοινωνικό έλεγχο;
• Η «Βοήθεια στο σπίτι», οι βρεφονηπιακοί σταθμοί (όχι σχολεία), η κοινωνική φροντίδα ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (ατόμων με αναπηρία, τοξικομανών), η ανακύκλωση, δεν θα μπορούσαν άραγε να περάσουν στα χέρια της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών;

Αυτό εμείς το λέμε «κοινωνικοποίηση» που είναι πέρα από την ιδιωτικοποίηση που αποσκοπεί στην κερδοφορία και στην κρατικοποίηση που οδηγεί στην αποτελμάτωση και την γραφειοκρατικοποίηση.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στο πρόσφατο τεράστιο προσφυγικό ζήτημα του τελευταίου καιρού, η ΕΕ επιλέγει να χρηματοδοτήσει απευθείας τις ανθρωπιστικές οργανώσεις που αυτή τη στιγμή είναι οι μόνες που παρέχουν οργανωμένες υπηρεσίες. Το κράτος και οι δήμοι, αν και κάποιοι κάνουν φιλότιμες προσπάθειες, αδυνατούν  ως εκ της φύσεώς τους να ανταποκριθούν στις έκτακτες συνθήκες.

Ιδού «πεδίο δόξης λαμπρόν» όχι για τις μεγάλες ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά για τις χιλιάδες μικρές οργανώσεις κάθε χωριού, κάθε γειτονιάς. Ίσως τότε ξημερώσει μια άλλη μέρα και για τον τόπο…

Ευάγγελος Σπινθάκης