Του Βασίλη Τακτικού.

Η «Κοινωνική Οικονομία» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το κρυφό έλλειμμα της Χώρας εάν λάβουμε υπόψη την μεγάλη διαφορά από το μέσο όρο από την Ε.Ε. η οποία βρίσκεται στο επίπεδο του 10% περίπου ενώ η Ελλάδα μόλις στο 2-3%. Το γεγονός αυτό, συσσωρεύει χρόνιες αδυναμίες στην Ελληνική οικονομία ενώ μπορεί να θεωρηθεί μια από τις γενεσιουργούς αιτίες της γενικότερης κρίσης καθώς η οικονομία μας στερείται εναλλακτικά μέσα, πέρα από το κράτος και την αγορά για να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία και κοινωνικό κεφάλαιο για την ανάπτυξη.

Παράλληλα, πρέπει να επισημάνουμε ότι ενώ ο δείκτης ανάπτυξης των ¨οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών¨ αναγνωρίζεται στην Ευρώπη πως έχει άμεση σχέση με την ανάπτυξη «κοινωνικής οικονομίας» και αυτός ο δείκτης με τη σειρά του έχει σχέση με την αντιμετώπιση της κρίσης και της διαφθοράς, στην χώρα μας φαίνεται ότι αυτή η αναγνώριση απουσιάζει, και η υπόθεση αντιμετωπίζεται ως δευτερεύων θέμα. Έτσι δεν υπάρχει ουσιαστικά μέριμνα συντονισμού για την αξιοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου των οργανώσεων Κ.τ.Π. μολονότι ο Πρωθυπουργός συχνά αναφέρεται στη σημασία και στον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών.

Αυτές οι παραδοχές που ανήκουν εκτός των άλλων και στις πάγιες αρχές της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας, φαίνεται ότι από πολλούς στο κόμμα και την κυβέρνηση δεν λαμβάνονται υπόψη υπό την ασφυκτική πίεση της κρατικής γραφειοκρατίας και των συντεχνιακών συμφερόντων.

Είναι προφανές ότι μέσα στην δίνη της οικονομικής κρίσης και υπό την πίεση της επείγουσας διαχείρισης του δημοσίου χρέους το ζήτημα αυτό δεν μπορούσε να τεθεί στη κορυφή της πολιτικής ατζέντας, στην παρούσα στιγμή θα μπορούσε όμως να απασχολεί στην βάση της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής με ένα οριζόντιο συντονισμό των αρμοδίων Υπουργείων που έχουν την ευθύνη και τους πόρους για αυτό τον τομέα.

Σε κάθε περίπτωση όμως η κινητοποίηση για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας είναι μια επείγουσα ανάγκη για τον περιορισμό και την απορρόφηση κοινωνικών κραδασμών, της αντιμετώπισης του οικονομικού αποκλεισμού και της ανεργίας, και γενικότερα για την ανάκαμψη της οικονομίας.

Από την ερευνά μας που κάναμε (ως μη κυβερνητικός οργανισμός) διαπιστώνουμε όπως διαπιστώνουν και όλοι οι φορείς που συναλλάσσονται με το δημόσιο ότι ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στο τομέα αυτό σε σχέση με τις προηγούμενες κυβερνήσεις εάν εξαιρέσουμε την κατάργηση των stage προς το δημόσιο που γίνονταν και με πόρους του Ε.Κ.Τ .

Ένα μεγάλο μέρος των διαθέσιμων πόρων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο αντί να καταλήγει στους κοινωνικά αδύναμους και χρόνια άνεργους καταλήγει στους βολεμένους και ως συμπληρωματικό εισόδημα σε δημοσίους υπαλλήλους. Διάφοροι εκπαιδευτές, μελετητές ελεγκτές, πιστοποίητες, είναι οι επωφελούμενοι της γνωστής «βιομηχανίας σεμιναρίων» και άχρηστων μελετών. Το λειτουργικό κόστος της όλης διαχείρισης και διαδικασίας τεράστιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνάει το 25%.Σε άλλες περιπτώσεις οι πόροι του κοινωνικού ταμείου χρησιμοποιούνται για να καλύψουν την επέκταση του δημοσίου τομέα και δεν είναι μόνον η περίπτωση των stage που αποκαλύφθηκε από την σημερινή Κυβέρνηση.

Το Υπουργείο παιδείας που μετονομάστηκε και σε δια βίου Μάθησης διαχειρίζεται ένα σημαντικό κομμάτι του ΕΚΤ, ωστόσο δεν προβλέπει τίποτε ουσιαστικά από τους πόρους για την εξωσχολική δια βίου Μάθηση που θα μπορούσε να αναπτύξει σε συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς τις επιχειρήσεις και τις οργανώσεις της ΚτΠ. Και τότε γεννάται το ερώτημα για ποια δια βίου Μάθηση μιλάμε; Εάν δεν υπάρχουν προγράμματα έξω από το σχολείο και την δημοσιοϋπαλληλική διαχείριση, προγράμματα για την διαρκή διάχυση γνώσης προς την κοινωνία.

Απάντηση στο ερώτημα δεν υπάρχει. Αντιθέτως, προβλέπονται σοβαρά ποσά για μελέτες πιστοποίησης επαγγελμάτων που στην ουσία βάζουν μεγαλύτερα γραφειοκρατικά εμπόδια στους ελευθέρους επαγγελματίες (π.χ. Πως πιστοποιείται ένας ανθοπώλης).

Αντί για παράδειγμα να αναζητηθούν διαδικασίες δια βίου μάθησης στα πράσινα επαγγέλματα και στην πράσινη επιχειρηματικότητα με την αξιοποίηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, με τις καταχρηστικές πιστοποιήσεις εμποδίζονται γραφειοκρατικά ορισμένα παραδοσιακά επαγγέλματα που η δια βίου μάθηση τουλάχιστον λειτουργεί παραδοσιακά. Ενώ δεν ενισχύεται πουθενά η εξωσχολική δια βίου μάθηση σε νέους τομείς που η ίδια η εξέλιξη της οικονομίας αναδεικνύει .

Στο ζήτημα της δια βίου μάθησης εάν θέλουμε να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα από την αξιοποίηση των πόρων του ΕΚΤ, θα πρέπει να αναζητηθούν περισσότερο από κάθε άλλη φορά πολιτικές καινοτομίες σύνδεσης των κοινωνικών δικτύων με την τοπική αυτοδιοίκηση και με προγράμματα δια βίου μάθησης μέσα από συμπράξεις με επιχειρήσεις και ΜΚΟ.

Γιατί τα κοινωνικά δίκτυα είναι εκείνα που δημιουργούν κοινωνικό κεφάλαιο και μειώνουν το κόστος της γραφειοκρατίας και των αλλαγών.

Σχετική πρόταση μας αναφέρεται παρακάτω που έχει κατατεθεί για το πρόγραμμα «Καλλικράτης».
Στο Υπουργείο Εργασίας το οποίο διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος του ΕΚΤ για την ενίσχυση της απασχόλησης και κυρίως των μειονεκτικών ομάδων τίποτε δεν έχει ξεκινήσει ακόμη, 3 χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος και καμία διαβούλευση δεν έχει γίνει με τις οργανώσεις της ΚτΠ.

Από την άλλη πλευρά στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής που διαχειρίζεται πόρους του ΕΣΠΑ για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, μολονότι στα ΄θέματα διοίκησης προστασίας του περιβάλλοντος κάνει τομές σε σχέση με τις ΚτΠ εκδηλώνει μια αντίληψη ακτιβισμού που απέχει από μια πολιτική στρατηγική που χρειάζεται για την ενεργοποίηση όλου του κοινωνικού κεφαλαίου για την πράσινη ανάπτυξη.

Το Υπουργείο πάει να γίνει ακτιβιστής, να μιμηθεί τις εκστρατείες οργανώνοντας το ίδιο ομάδες ακτιβιστών. Αυτό όμως δεν είναι η δουλειά του Υπουργείου να γίνει ακτιβιστής , αλλά να οργανώσει θεσμικά την χώρα και να διαμορφώσει ένα επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για τους Δήμους και τις ΜΚΟ τους εθελοντές και ακτιβιστές ενισχύοντας στην πράξη με δυνατότητες διοικητική μεταρρύθμιση στο πλαίσιο ¨Καλλικράτης¨.

Όπως γνωρίζουμε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και στην ίδια την Ε,Ε. ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί μέρος της γενικότερης πολιτικής ατζέντας. Στην Ελλάδα παρόλο που διαχειριζόμαστε σημαντικούς πόρους της Ε.Ε. για αυτό τον σκοπό, το θέμα φαίνεται σαν να μην τίθεται στο επίπεδο που του αναλογεί. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα με πληθυσμό μόλις στο 2% της Ευρωπαϊκής Ένωσης λαμβάνουμε το 6% περίπου των πόρων του Ευρωπαϊκού κοινωνικού Ταμείου έχοντας να παρουσιάσουμε αποτελέσματα κατώτερα των περιστάσεων.

Μολονότι, τυπικά υπάρχουν συνεργασίες με ορισμένες ΜΚΟ και έχουν κατατεθεί σχετικές προτάσεις για το σχέδιο ¨Καλλικράτης¨ γνωρίζουμε ότι η πρακτική του Υπουργείου δεν έχει ακόμη σχηματίσει ένα σχέδιο πολιτικής αποκέντρωσης για να διατεθούν πόροι μέσα από την οριζόντια συνεργασία των Δήμων και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών για το περιβάλλον, ώστε να αξιοποιηθεί ουσιαστικά στην βάση αυτή το κοινωνικό κεφάλαιο του εθελοντισμού.

Το συμπέρασμα που μπορεί να αποκομίσει όποιος διαβάζει τα επιχειρησιακά προγράμματα είναι ότι υπάρχουν συχνές αναφορές για την κοινωνική οικονομία πράσινη ανάπτυξη και το «περιβάλλον» χωρίς τις ανάλογες προϋποθέσεις. Ενώ οι πόροι περνούν ξανά μέσα από τον λαβύρινθο της γραφειοκρατίας, χωρίς να φτάνουν αποκεντρωμένα στην περιφέρεια και τους κοινωνικούς φορείς.

Μια ανάλογη αντίληψη επικρατεί και στους αρμόδιους κομματικούς τομείς μέχρι αυτή την στιγμή όπου δεν γίνεται τίποτε άλλο παρά να μεταφέρονται λογικές πολικές των ελίτ των περιβαλλοντικών οργανώσεων τύπου WWF. Είναι λογικό αυτές οι οργανώσεις να κάνουν καλά την δουλειά τους με τον ακτιβισμό τους στο πεδίο τους. Αυτό όμως δεν είναι συνταγή για το κόμμα και την κυβέρνηση να λειτουργήσουν σαν μια ΜΚΟ και αποσπασματικά, αλλά οφείλει κυβέρνηση να διαμορφώσει θεσμούς συνεργασίας με χιλιάδες οργανώσεις σε όλη την χώρα.

Τέλος, σε ότι αφορά την ενημέρωση και την «επιμόρφωση» αυτό που μπορεί να παρατηρήσει κανείς είναι ότι γίνονται διάφορες συζητήσεις για το «φαίνεσθαι» της επικοινωνίας και τίποτε για την ουσία της χρηστικής πληροφόρησης ώστε να συμμετέχουν οι πολίτες στο δημοκρατικό προγραμματισμό και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται όπως, στην προκείμενη περίπτωση με την διαχείριση των πόρων του ΕΚΤ.

Για παράδειγμα ελάχιστα κομματικά στελέχη γνωρίζουν για τα χρηματοδοτικά προγράμματα και εργαλεία της κοινωνικής οικονομίας και πράσινης ανάπτυξης. Και αυτό ασφαλώς είναι αναγκαία προϋπόθεση αυτή την περίοδο εάν θέλουν τα στελέχη να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις και να υπηρετήσουν τις ανάγκες της κοινωνία. Είναι γεγονός ότι η διοικητική μεταρρύθμιση αντιμετωπίζει στην ρίζα της παρακμιακή λειτουργία της κρατικής γραφειοκρατίας απελευθερώνοντας υλικούς και ανθρώπινους πόρους. Για αυτό θεωρούμε θεμελιώδες το ζήτημα της κοινωνικής οικονομίας να περάσει μέσα από το σχέδιο «Καλλικράτης»

Βασίλης Τακτικός
Συντονιστής του Δικτύου «Σύμπραξή ΜΚΟ»
3ης Σεπτεμβρίου 69 Αθήνα
Τηλ.: 210 8813760, 210 8813761