Σε ποιον ανήκει αυτό το χέρι; Στην εφορία, δηλαδή το κράτος ή σε κάποια αντιπαραγωγική τάξη ορισμένων ομάδων πολιτών;

Μια αιρετική άποψη από τον Γερμανό φιλόσοφο Peter Sloterdijk κατα της εφορίας και των  «Αντιπαραγωγικών Πολιτών»

Της ΒΙΚΗΣ ΤΣΙΩΡΟΥ

Την άποψή του για το θέμα αναπτύσσει ο αιρετικός Γερμανός στοχαστής -από τα σημαντικότερα ονόματα της σύγχρονης γερμανικής Φιλοσοφίας- Peter Sloterdijk, σε ένα άρθρο του στη «Frankfurter Allgemeine Zeitung», το οποίο προκάλεσε πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις.

Ο Sloterdijk σε αυτό ασκεί κριτική στα κράτη τα οποία, μέσα από την άδικη φορολογία των πολιτών, ενθαρρύνουν τον παρασιτισμό σε επίπεδο κοινωνίας και λεηλατούν τον πλανήτη, υποθηκεύοντας συγχρόνως το μέλλον των επόμενων γενεών. Η -αιρετική- θέση του Sloterdijk είναι πως το κράτος δεν πρέπει να φορολογεί τους παραγωγικούς πολίτες, δηλαδή τους έχοντες. Επίσης, τίθεται υπέρ της κατάργησης των υποχρεωτικών φόρων και αντ' αυτών της παροχής δωρεών στους μη έχοντες από το κράτος. Συγχρόνως καλεί τους πολίτες σε έναν αντιφορολογικό εμφύλιο.

Ο Γερμανός φιλόσοφος, στο κείμενό του, ξετυλίγει την ιστορία ιδεών από την εποχή του Ζαν-Ζακ Ρουσό, ο οποίος με την παρακάτω γνωστή φράση του έθεσε το εξής ζήτημα: «Ο πρώτος που, περιφράζοντας ένα χωράφι, σκέφτηκε να πει: "αυτό μου ανήκει" και βρήκε ανθρώπους αρκετά αφελείς για να το πιστέψουν, υπήρξε ο πρώτος ιδρυτής της κοινωνίας των πολιτών».

Με άλλα λόγια, εξηγεί ο Sloterdijk, «ο πρώτος σφετεριστής είναι ο πρώτος επιχειρηματίας, ο πρώτος πολίτης και ο πρώτος κλέφτης και φυσικά συνοδεύεται από τον πρώτο συμβολαιογράφο, ο οποίος αναλαμβάνει να νομιμοποιήσει εκ των υστέρων τον σφετερισμό.

Το μυστικό της κοινωνίας των πολιτών -συνεχίζει ο φιλόσοφος- βασίζεται σε μια εκ των υστέρων καθαγίαση της βίαιης πρωτοβουλίας. Πρέπει σαφώς να είναι ο πρώτος, όταν η αρχική κλοπή διαπράττεται, και να καρπωθεί στη συνέχεια τους τίτλους ιδιοκτησίας. Οποιος αργήσει να φτάσει, θα δει να του επιβάλλονται κυρώσεις εφ' όρου ζωής. Θα παραμείνει φτωχός και θα βρίσκεται έξω από το χωράφι».

Ας δούμε, όμως, τον ρόλο του κράτους: «Για να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί "το χέρι που παίρνει" στη σημερινή μορφή του, πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας προς το σύγχρονο κράτος. Για να μετρήσουμε τις τεράστιες διαστάσεις που έχει λάβει στον σύγχρονο κόσμο, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε τα κοινά σημεία ανάμεσα στις απαρχές του φιλελευθερισμού και τη γέννηση του αναρχισμού.

Τα δύο κινήματα είχαν πιστέψει την ψευδή υπόθεση πως ο κόσμος κατευθυνόταν προς μια εποχή αποδυνάμωσης του κράτους. Και ενώ ο φιλελευθερισμός ευαγγελιζόταν μια ελάχιστη παρουσία του κράτους, το οποίο θα διοικούσε τους πολίτες του με σχεδόν αδιόρατο τρόπο, ο αναρχισμός έφτανε στο σημείο να ζητά τον θάνατο του κράτους.

Πίσω από αυτές τις θέσεις κρύβεται μια τυπική ελπίδα του 19ου αιώνα, σύμφωνα με την οποία η λεηλασία του ανθρώπου από τον άνθρωπο θα έπαιρνε τέλος στο εγγύς μέλλον. Στην πρώτη περίπτωση, χάρη στην εξάλειψη των αντιπαραγωγικών δυνάμεων, όπως οι ευγενείς και ο κλήρος. Στη δεύτερη, χάρη στην αναδιοργάνωση των παραδοσιακών κοινωνικών τάξεων σε μικρούς απελευθερωμένους από την αλλοτρίωση κύκλους, οι οποίοι θα κατανάλωναν ό,τι θα παρήγαν.

Η εμπειρία του 20ού αιώνα απέδειξε πως ο φιλελευθερισμός, όπως και ο αναρχισμός, βρίσκονταν αντιμέτωποι με τη λογική του συστήματος. Οποιοσδήποτε ήθελε να αναπτύξει μια έγκυρη άποψη για τη λειτουργία του "χεριού που παίρνει", θα έπρεπε πρώτα να ασχοληθεί με την πρώτη δύναμη του σύγχρονου κόσμου που "παίρνει", δηλαδή την εφορία, η οποία σιγά σιγά μετατράπηκε σε υπηρεσία χρεών. De facto, η βάση μιας τέτοιας ανάλυσης βρίσκεται στη φιλελεύθερη παράδοση. Αυτή είναι που μας δείχνει με ποιον τρόπο, σε διάστημα ενός αιώνα, το σύγχρονο κράτος μεταμορφώθηκε σε ένα κολοσσιαίο τέρας, που ρουφά το χρήμα και το ξαναφτύνει.

Αυτή η μεταμόρφωση προκύπτει κυρίως από τη διεύρυνση των φόρων επί του εισοδήματος, οι οποίοι κατά βάθος αποτελούν το αντίστοιχο της σοσιαλιστικής απαλλοτρίωσης. Αυτή η διαδικασία παρουσιάζει το σημαντικό πλεονέκτημα να ανανεώνεται κάθε χρόνο, προκειμένου να δοκιμάσει την ανεκτικότητα των πολιτών που διαθέτουν χρήματα.

Υπενθυμίζουμε πως κατά την πρώτη συλλογή φόρων εισοδήματος της τάξης του 5% στην Αγγλία, η βασίλισσα Βικτωρία αναρωτήθηκε με ανησυχία μήπως είχαν υπερβεί το αποδεκτό επίπεδο. Στο μεταξύ έχουμε συνηθίσει εδώ και πολύ καιρό μια χούφτα άνθρωποι να καλύπτουν πάνω από το μισό των ποσών που συγκεντρώνονται από τον φόρο εισοδήματος.

Μαζί με άλλους διάφορους φόρους, που θίγουν πρωτίστως τους καταναλωτές, έχουμε το εξής αποτέλεσμα: τα οργανωμένα κράτη με τις εφορίες τους διεκδικούν κάθε χρόνο το ήμισυ των οικονομικών κερδών των παραγωγικών τάξεων και αυτό χωρίς κανείς να αντιδράσει με έναν εμφύλιο πόλεμο κατά της εφορίας.

Προφανώς δεν ζούμε καθόλου σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, όπως ισχυρίζονται και πάλι κάποιοι με διάφορα υστερικά και απερίσκεπτα επιχειρήματα. Ζούμε σε έναν ημι-σοσιαλισμό, ενισχυμένο από τα ΜΜΕ, που αναπτύσσεται χάρη στην εφορία και βασίζεται στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

Επισήμως αυτό ονομάζεται κομψά "κοινωνική οικονομία της αγοράς". Οσο για τις δραστηριότητες του "χεριού που παίρνει", από τότε που μονοπωλείται από τις υπηρεσίες της εφορίας, αναπτύσσονται κατά προτεραιότητα στις υπηρεσίες δημόσιου συμφέροντος. Αφιερώνονται στα σισύφεια έργα που απορρέουν από τις απαιτήσεις μιας "κοινωνικής δικαιοσύνης". Ολα βασίζονται στην εξής διαπίστωση: για να πάρεις πολλά, πρέπει σε αντάλλαγμα να σπαταλάς πολλά.

Η άμεση και εγωιστική εκμετάλλευση της φεουδαρχικής εποχής μεταμορφώθηκε στην εποχή μας σε μια κρατική νομιμοποιημένη "κλεπτοκρατία". Μέσα σε όλα αυτά, η διαφθορά παραμένει ένας παράγοντας περιορισμένος. Ας δούμε όμως την περίπτωση της μετα-κομμουνιστικής Ρωσίας, όπου ένας άνθρωπος από το πουθενά, όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν, μπόρεσε να συγκεντρώσει σε μερικά χρόνια, στο ύπατο αξίωμα του κράτους, μια προσωπική περιουσία η οποία εκτιμάται σε πάνω από 20 δισ. δολάρια.

Οι φιλελεύθεροι παρατηρητές αυτού του "κλεπτοκρατικού" τέρατος, στυλοβάτη του σημερινού κράτους-πρόνοιας, εφιστούν την προσοχή στους συναφείς κινδύνους αυτού του συστήματος: την επιβολή πολλών κανονισμών, που καθυστερούν την επιχειρηματική δράση, την επιβολή υπερβολικών φόρων, που ποινικοποιούν την επιτυχία και την υπερχρέωση του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Και πάλι οι φιλελεύθεροι πρώτοι επεσήμαναν πως ουσιαστικά η σημερινή κατάσταση τείνει να ανατρέψει την παραδοσιακή έννοια της εκμετάλλευσης. Πράγματι, άλλοτε οι πλούσιοι ζούσαν σε βάρος των φτωχών, ευθέως και χωρίς καμιά αμφιβολία. Στη σημερινή οικονομική συγκυρία μπορεί να φτάσουμε σε μία κατάσταση, όπου οι αντιπαραγωγικοί πολίτες θα ζουν έμμεσα σε βάρος των παραγωγικών πολιτών.

Σήμερα ο μισός πληθυσμός κάθε σύγχρονου κράτους αποτελείται από ανθρώπους που έχουν ελάχιστα εισοδήματα ή και καθόλου, οι οποίοι απαλλάσσονται από φόρους και ζουν σε μεγάλο βαθμό από τις συνεισφορές της άλλης μερίδας του πληθυσμού, εκείνης που πληρώνει φόρους. Αν μια τέτοια κατάσταση γενικευόταν και καθιερωνόταν, θα μπορούσε να δημιουργήσει, κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, κινήματα αποσταθεροποίησης μεγάλης εμβέλειας.

Αυτό σημαίνει πως η εύλογη φιλελεύθερη θέση, της εκμετάλλευσης των παραγωγικών πολιτών από τους μη παραγωγικούς πολίτες, θα υποσκέλιζε τη λιγότερο αληθοφανή σοσιαλιστική θέση της εκμετάλλευσης της εργασίας από το κεφάλαιο. Αυτή η ανατροπή θα είχε συνέπεια την έλευση μιας μετα-δημοκρατικής εποχής, που καλύτερα να μην περιγράψουμε τώρα.

Σήμερα, ο κυριότερος κίνδυνος για το μέλλον του συστήματος είναι η υπερχρέωση των κρατών που έχουν δηλητηριαστεί από τον κεϊνσιανισμό. Εξίσου διακριτικά και αναπόδραστα βαδίζουμε προς μια κατάσταση, όπου οι οφειλέτες θα ζητούν ξανά χρήματα από τους δανειστές τους, όπως αυτό έχει συχνά ξανασυμβεί στην ιστορία της φορολογίας, από την εποχή των Φαραώ έως τις νομισματικές μεταρρυθμίσεις του 20ού αιώνα. Το νέο σήμερα είναι η τεράστια εξάπλωση του δημόσιου ελλείμματος.

Στασιμότητα, αφερεγγυότητα ή πληθωρισμός; Ελάχιστα ενδιαφέρει τις επόμενες μεγάλες απαλλοτριώσεις που ετοιμάζονται. Μπορούμε ήδη από τώρα να προσδιορίσουμε ποιος θα είναι ο τίτλος του επόμενου κεφαλαίου της ιστορίας μας: "Η λεηλασία του μέλλοντος από το παρόν". Σήμερα "το χέρι που παίρνει" θα συνεχίσει να μπαίνει στις τσέπες και των επόμενων γενεών. Αυτή η πλήρης έλλειψη σεβασμού ισχύει και ως προς τη διαθεσιμότητα των ζωτικών φυσικών πηγών και την επιβίωση των επόμενων γενεών.

Για να μπορέσει μια δύναμη να αντισταθεί στη λεηλασία του μέλλοντός μας, θα έπρεπε να υπάρξει μια κοινωνική και ψυχολογική επανίδρυση της κοινωνίας. Θα επρόκειτο για μια "επανάσταση του χεριού που δίνει". Αυτή θα επέφερε το τέλος των αναγκαστικών φόρων και τη μετατροπή τους σε δωρεά προς την κοινωνία, χωρίς όμως να οδηγεί στην πτώχευση του δημόσιου τομέα».

Πηγή: Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 5 Αυγούστου 2009